Радиоактивтілік. α-,β-,γ- сәулеленуі. Радиоактивті ыдырау заңы. (Презентация)

Шығыс Қазақстан облысы
Өскемен қаласы
Өскемен экономика — қаржы колледжі
Байзаурова Назгуль Мейрамгазыевна

Сабақ тақырыбы:§ 5.3 Радиоактивтілік. α-,β-,γ- сәулеленуі. Радиоактивті ыдырау заңы.

Сабақ мақсаты:

1. Оқушыларға радиоактивтілік, радиоактивті ыдырау, ығысу ережелері, радиактивті ыдырау заңы, ыдырау тұрақтысының мағынасы, жартылай ыдырау периоды, радиоактивті изотоптың активтігі туралы түсінік беру.
2. Оқушыларды ө­з бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге жетелеу.
3. Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу. Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.

Сабақ түрі: аралас

Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап, есеп шығару, дәріс.

Пәнаралық байланыс:  математика, химия пәні.

Әдебиеттер: Туякбаев С., Тынтаева Ш., Бақынова Ж. Физика 11 сыныпқа арналған оқулық;

Рымкевич А.П. есептер жинағы.

Сабақ көрнекілігі: интерактивті тақта, компьютер, презентация,видеоматериал, тесттік бағдарлама.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.  3 мин

Сәлеметсіңдер ме? Отырыңдар. Топта кім кезекші? Бүгінгі сабақта кім жоқ?

Сабаққа оқу құралдарымыз дайын ба?

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. 30 мин

1. Эрудит. Анықтама, формула, тұрақты шамаларды қайталау.
2. Экспресс тест. Тест тапсырмаларын орындау.

 Бәйге. Есеп шығару.

ІІІ. Жаңа сабақ. 25 мин

1886 ж Беккерель уран тұздарының люминесценциясын зерттеу барысында уран тұздары қағаз, ағаш, жұқа металл пластиналары арқылы өтетін белігісіз сәуле шығаратынын байқады.

1898 ж. Мария Складовская-Кюри уран рудаларын зерттеп, полоний, радийді тапты.

1908 ж. Резерфорд спектрлік анализ әдісімен  радонды ашты.

α- сәуле – оң заряталған бөлшектер ағыны(гелий атомының ядросы) β –сәуле — өте шапшаң қозғалатын теріс зарядталған бөлшектер (электрондар) γ – сәуле –электромагниттік сәулелену

 Өздігінен сәуле шығаратын химиялық элемент радиоактивті, ал сәуле шығару процесін радиоактивтік деп атайды.

Радиоактивті ыдырау түрлері:

α – ыдырау

Өздігінен ыдырау процесінде α бөлшектер ядродан ұшып шықса, оны α – ыдырау деп атайды.

Х –аналық ядроның белігісі

Ү – туынды ядроның таңбасы

α – сәуленің:

• Өтімділігі төмен
• Қалың қағазда жұтылады
• Иондаушы қабілеті жоғары
• Энергиясын тез жоғалтады

Бета –ыдырау.

 

 

 

 

• β –бөлшекті өтімділігі жоғары
• ауадағы еркін жүру жолының ұзындығы 1 м
• Қалыңдығы 1 мм мыс қабатынан өте алмайды

Гамма-ыдырау

1900 ж. Виллард.

 

• Магнит өрісінде ауытқымайды.
• Заряды жоқ
• Толқын ұзындығы өте қысқа
• Өтімділік қабілеті жоғары
• Аудағы еркін жүру жолының ұзындығы 120 м

Уақыт бірлігі ішінде ядроның ыдырау ықтималдығын ыдырау тұрақтысы деп атайды.

λ – ыдырау тұрақтысы

dN=-λ·N·dt

dN-ыдырайтын ядролар саны

N – ыдырамаған ядролар саны

dt –өте аз уақыт аралығы

Ыдырмаған ядролар санының уақытқа тәуелділігі

Радиоактивті ыдырау заңы.

1902ж. Резерфорд, Содди

е – натурал логарифм негізі, е=2,718…

t – ыдырау уақыты

N0 – бастапқы уақыт мезетіндегі ядролар саны

N – t уақыт ішіндегі ыдырамай қалған ядролардың саны

λ — ыдырау тұрақтысы [с-1]

Радиоактивті ядролар санының жартысы ыдырайтын уақыт аралығын жартылай ыдырау периоды деп атайды.

Т_1/2 – жартылай ыдырау периоды.

 

 

 

Ядроның орташа өмір сүру уақыты жартылай ыдырау периодына тең.

Уақыт бірлігі ішінде ыдырайтын ядролар санымен анықталатын шаманы радиоактивті заттың активтілігі деп атайды.

 

 

 

1 беккерель –уақыт бірлігі 1 с ішінде бір ыдырау болатын  радиоактивті препараттың активтілігі.

Өлшем бірлігі – беккерель [Бк].

1. Есеп шығару 15 мин.
2. Пысықтау. 6 мин

Тест тапсырмасын орындау. Компьютерлік бағдарламада.

VІ. Үйге тапсырма. 3 мин

• 8.4. Табиғи радиоактивтілік.
• 8.5.Радиоактивті ыдырау заңы. №8.5.5, №8.5.6, №8.5.7.
• 8.12. Радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері. Радиациядан қорғану. Оқу, мазмұндау, конспект жасау.

VІІ. Қорытындылау. Рефлексия. Бағалау. 8 мин