Оқушылардың білімін жаңаша бағалау-оқытудың нәтижесі,әрі құралы.

      Бекбулатова Сарсенкул Балгабаевна                                                                              Н.Мейірманов жалпы білім беретін орта мектебінің        тарих пәні мұғалімі

Оқушылардың білімін жаңаша бағалау-оқытудың нәтижесі,әрі құралы.     

Қазақстан  Республикасында «оқушылардың сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жж. арналған іс-қимыл жоспары»  енгізілген  болатын. Бұл жоспар туралы «Ұлттық іс-қимыл жоспары тек нақты мақсатты –алған білімді іс жүзінде қолдануды айқындап қана қоймайды,сонымен қатар орта білім парадигмасын түбірімен ауыстырудың да негізі болады.Бұл дәстүрлі мектептен тиімді мектепке одан әрі ең заманауи-баланың жеке адам ретіндегі роліне негізделген және бүгінде алдыңғы қатарлы әлемдік тренд болып табылатын феноменалды мектеп моделіне  көшу»-деп атап көрсеткен болатын ҚР  Білім Ғылым Министрі.[1]                                                                                                                           Осы кезеңнен бастап оқушылардың нәтижелерін бағалау жүйесіне қатысты әртүрлі көзқарастар қалыптаса бастады.Бағалау жүйесі оқыту мен оқу үдерісі туралы толық ақпарат алуға,нәтижелі білім сапасына қол жеткізуге,оқушының функционалдық сауаттылығын қалыптастыруға,мұғалім,оқушы және ата-аналар арасындағы кері байланысты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. «Ұлттық  жоспардың екінші тетігі-оқыту нәтижесін бағалау жүйесін жаңарту,функционалды сауаттылық мектептегі білім жетістіктерін «білім-түсіну-қолдану-жүйелеу-жинақтау» жаңа жүйесі бойынша бағалайтын мүлдем жаңа көзқарасты талап етеді» [2]                                                                                                                                                12 жылдық білім беру жүйесіне көшу білім жүйесін модернизациялауға алып келді.Бұл,әрине,бағалау жүйесіне де қатысты.Қазіргі кезеңде бағалаудың әртүрлі әдіс-тәсілдері енгізілуде.Осы кезеңге дейін қолданылып келген дәстүрлі бағалау жүйесі 5 баллдық жүйемен  бағалау өз мәнін жоғалтып отыр.Дәстүрлі бағалауда оқушыларға өмірде теориялық білім қажет деп санап,мұғалім оқу материалын түсінікті етіп жеткізуді ғана қажет деп есептедік және олардың пәндік  білімдерін машықтарын,дағдыларын ғана қалыптастыра алдық.Оқушылардың білімін жіберілген қателерінің санымен бағаладық.Дәстүрлі бағалаудың кемшіліктерін сынға алған атақты орыс педагогы К.Д.Ушинский былай деп жазады: 5 баллдық бағалау жүйесінің тәсілдері мен әдістері оқушылардың ақыл-ой қызметіне кері әсерін тигізеді.Мұғалім бір немесе бірнеше оқушыдан сабақ сұрайды,ал осы уақытта қалған оқушылар қандай да бір қызметпен айналыспай бос отырады.Олар өз кезектерін күтумен уақыттарын,күш-жігерлерін текке жұмсайды.Кезек оқушыға жетпей қалуы да мүмкін.Осыдан оқушының пәнге деген қызығушылығы төмендейді.

[1] Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытудың ұлттық жоспарының орындалуын талқылау.Үкімет отырысы.12 қыркүйек 2012                                                               [2] Оқушының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары.ҚР Үкіметінің №832 қаулысы.2012 жыл 25 маусым.Астана.Үкімет Үйі.

 

 

 

Ал қазіргі заман талабына сай бағалау жүйесі оқушыны мәселені көруге,мақсат қоюға,жоспар әзірлеуге оны жүзеге асыруға,өз жұмысын талдауға,тұжырым жасауға,өзін-өзі бағалауға,бір сөзбен айтқанда оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруға көмектеседі.                                                                                                       Жоғарыда атап өткеніміздей 2012-2016 ұлттық іс-қимыл жоспары білім беру үдерісінің барлық қатысушыларының сұраныстарын қанағаттандыруға бағытталған:оқушы,ата-ана,мұғалім.                                                                                                                                        Оқушы өзін-өзі бағалауды жүзеге асыруға бағытталған,рефлексия арқылы алға қойған міндеттерді шешу үшін ішкі ресурстарды белсендіруге,өзін-өзі жақсы түсінуіне мүмкіндік береді.                                                                                                                                                     Ата-аналар-баланың дамуына және сапалы білім алуына,жайлы әлеуметтік психологиялық орта қалыптастыруға,балаларының барлық мүмкіндіктерінің ашылуына бірден-бір қолдау жасайды.                                                                                                                                        Ұстаздар-білім деңгейін көтеруге қызығушылық танытушы білім беру жүйелеріне сәйкес білім беру нәтижелерін бағалау технологияларын меңгеру,нәтижелерді бағалаудың кешенді тәсілін қамтамасыз етеді.                                                                                          Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жоспарын жүзеге асыратын болсақ,оқушылардың негізгі құзыреттіліктерін жүзеге асыратын боламыз.Ол деп отырғанымыз оқушылардың жинақтаған білімдерін іс-тәжірибеде және бейімделу барысында сәтті қолдануына мүмкіндік береді.Оқушылардың негізгі құзіреттіліктеріне    жататындар: басқарушылық, ақпараттық, коммуникативтік,әлеуметтік ,тұлғалық, азаматтық,технологиялық.Орта мектепті аяқтаған мектеп түлегі осы құзіреттіліктерді игеріп шығуы шарт.                                                                                                                   Оқытудың түрлері мен әдістерінің жаңартылуына байланысты бағалаудың да түрлері алуан түрлі.Қазіргі кезеңде оқыту үрдісінде Кембридж тәсілдеріне негізделген жаңа форматтағы әдіс-тәсілдер кеңінен қолданылуда.Қазіргі сабаққа қойылатын талап қалай оқу керектігін үйрету.Сыныпта оқуды үйрететін  білім ортасын құру-топтық жұмысты ұйымдастыру.Тиісінше,бағалау жүйесі де оқушы білімін айқындайтын және оқу сапасы туралы қорытынды.Топтық жұмысты бағалаудың түрлері:жиынтық және  қалыптастырушы.Жиынтық бағалаудың мақсаты баға қою немесе оқу қорытындысын шығаруда қолданылады.Қалыптастырушы бағалаудың мақсаты оқушылардың оқуына ықпал етуіне арналған оқытудың бөлігі ретінде бағалау.Бұл ынталандыру,сыни бағалау,қолдау,2 жұлдыз,1 тілек кері байланыс,өзін-өзі бағалау,рефлексия.   «12 жылдық білім беру кезеңінде бағалау 10 баллдық жүйемен бағаланады»-деп атап көрсетілген жоспарда.[1]  10 баллдық  бағалау 3 жүйемен жүргізіледі: 1)ағымдық(барлық пәндер бойынша тақырыптық бағалау);  2)кезеңдік (барлық пәндер бойынша бөлімдерді,тарауларды қайталау,жарты жылдық тақырыптарды жалпылау)

[1] Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары.ҚР Үкіметінің №832 қаулысы.2012 жыл 25 маусым.Астана.Үкімет Үйі.

кезінде),межелік(сыныптарда оқу циклі аяқталғаннан кейінгі бағалау).                                  Бағалау талаптары                                                                                                                                     0 балл-қанағаттанғысыз ;                                                                                                                            1-2 б қанағаттанарлықтан төмен;                                                                                                                3 б-қанағаттанарлық;                                                                                                                              4 б-қанағаттанарлықтан жоғары;                                                                                                          5 б-жеткілікті жақсы;                                                                                                                              6 б-жақсы;                                                                                                                                                    7 б-өте жақсы;                                                                                                                                  8 б-үздікке жақын;                                                                                                                                          9 б-үздік;                                                                                                                                                       10 б-өте үздік.                                                                                                                                         Баллды жинақтау жүйесі 3 деңгей аясында                                                                            жүргізіледі: білім,білік,құзырлылық.                                                                                          Рейтингтік көрсеткіші төмендегідей жинақталады:                                                                1.Барлық пәндердің баллдарын қосып қорытынды балл шығарылып,ол оқушының портфолиосында жинақталады.                                                                                           2.Оқушының өзін-өзі бағалау көрсеткіші ескеріледі.                                                          3.Бағалауды мониторинг және рейтинг арқылы жариялылығын қамтамасыз етеді.  Сонымен,бағалаудың жаңа жүйесіне көше отырып-мектебіміздің білім сапасын көтеріп,оқушыларымыздың функционалдық сауаттылығын қалыптастыра аламыз. Бағалаудың осындай жүйесін тарих және қоғамдық пәндердің басқа пәндерден өзіндік ерекшеліктері мен айырмашылықтары  бар.                                                                                 Тарих және қоғамдық білім пәндерінде жазбаша жұмыстар көп емес.Сабақ ауызша сабақтарға жатады. Тарих сабағында ағымдық(тақырыптық),кезеңдік (қайталау, жалпылау),межелік(оқу циклі аяқталуына байланысты)жүйелермен бағалау арқылы пәннің білім сапасын көтеруге және оқушылардың білім,білік және құзіреттіліктерін қалыптастыруға жол ашамыз.                                                                                                                                  Бағалаудың жаңа түрін енгізу үшін оқушылар мен ата-аналар,ұстаздар мен мектеп әкімшілігі тарапынан үздіксіз еңбек етуді,ізденісті және шығармашылықты талап етеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

Н.Ә.Назарбаев.Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту-Қазақстан дамуының басты бағыты.2012.

ҚР білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы.

Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға               арналған ұлттық іс-қимыл жоспары.ҚР Үкіметінің №832 қаулысы.                                         2012 жыл 25 маусым.Астана.Үкімет Үйі.