«Біржан мен Сара» айтысы

2-сағат

ғандар:0

Мәтіндегі ойға баға береді, өз көзқарасын басқаның пікірімен салыстырады.

Біржан мен Сара» айтысының тақырыптық ерекшелігін, идеясын ашуда жыр жолдарын пайдаланды.

Білу

Түсіну

3минут

ТЖ

1.Салт айтысы нешеге бөлінеді?

2.Айтыстың басты ерекшелігі неде?

3.«Бәдік» сөзінің мағынасы

4.Сара қай өңірдің әрі әнші, әрі ақын қызы?

5.Біржанның әндерін ата

6.Біржан мен Сара айтысында қандай әлеуметтік мәселе көтеріліп отыр?

7.«Сарказм» дегеніміз не?

8.Бұрынғы айтыс пен қазіргі айтыстың ерекшелігі

9.Айтыскер ақынға тән қасиеттер

Қолдану

8минут

Талдау

6минут

І топ

«Балық қаңқасы»

Адамға жол бермеген есіл тілім,

Күн өтпей желпіп ұшқан қызыл гүлім.

Сіздерден ұялғаннан жүруші едім,

Есекке қосақтаулы өтті күнім

Өзі білер деуші едім жақсылардың,

Ақыры қайғы болды енді мұңым.

Сіздерге сенетұғын сорлы басым,

Келгенде Жиенқұлға шықпайды үнім.

ІІ топ

“Попс формуласы” арқылы мәтінге қысқаша баяндау жасау қажет

“Біздің ойымызша…

Себебі, біз оны былай түсіндіреміз…

Оны біз мына мысалдармен, фактілермен дәлелдей аламыз…

Осыған байланысты біз мынадай шешімге келдік…

Есімбек боққа сатпа асылыңды,

Сыйлай көр қыз да болса нәсіліңді.

Ұқпасаң Арғын жоқты айтты дерсің

Есеке, құлағыңа ал осынымды.

Тұрысбек, Есімбекпен сау тұр Маман,

Таянды қайтар уақытым елге таман.

Айналып, ендігі жыл бір келермін,

Тысқары топырақтан болсам аман.

Сараны, Жиенқұлға бере көрме,

Қыз түгіл ер құнына келер шамаң.

Байлаулы бала құстай Сара сорлы,

Жоқ екен осы күнде мұнан жаман.

ІІІ топ

«Төрт сөйлем» тәсілі

1. Пікір. Тыңдаған мәтін бойынша өзіндік пікіріңізді бір сөйлеммен жазыңыз.

2. Дәлел. Өз пікіріңізді бір сөйлеммен дәлелдеңіз.

3. Мысал. Пікіріңізді өмірмен байланыстырып, мысал келтіріңіз.

4. Қорытынды Тақырып бойынша қорытынды шығарыңыз.

Тақсыр ау, күні құрсын ұрғашының,

Билігі болмайды екен бір басының.

Тері терсек берген соң ит те алады,

Пұлындай берекесіз арбашының…

Жиенқұл күжірейіп келер ме екен,

Он мата арқасына тыққандай ақ.

Көрмейсіз неге менің көз жасымды,

Жеңбек боп Біржан солай сөз қашырды.

Жиылған Қаптағайдың жақсылары,

Басқаға айырып бер өз басымды.

ТЖ

І топ

Өлеңге композициялық талдау жасау

Тақырыбы:Қазақ әйелдерінің бас бостандығының сол замандағы әлеуметтік мәселелермен байланысы.

Идеясы:Сара сияқты қазақ қыздарының басындағы әлеуметтік теңсіздікті әшкерелеу

Басталуы: Біржанның Тұрысбектің ауылына Сараны іздеп келуі

Дамуы: Біржанның Сараны ығыстыра сөйлеуі, Сараның асқақтай жауап қайтаруы

Байланысы:  Екі жақтың  өз руларының атақты адамдары мен батырларын дәріптеп, бірінен-бірі асыра мақтауы

Шиеленісуі: Біржанның Жиенқұлды шақыртуы

Шарықтау шегі:Сараның бүкіл ел намысын қорғауы

Шешімі: Сараның жеңілгенін мойындауы

ІІ топ

«Идеяны суретте»

Сараның өз бейнесін сипаттауы

Найманда екі жүзді наркескенмін,

Желкенді қимақ үшін қойған саптап.

Жалынмын жанып тұрған нөсерге өшпес,

Болатпын екі жүзді алмас кеспес.

Қамысты терең көлдің  сұқсұрымын,

Қаңғырған ілдірмеймін, қаршығаға.

Міні жоқ, отыз тісім меруерттей,

Ерінбей тіздіргендей адамзатқа.

Мойыным сұңғағындай жүзген қудың

Лебізім шырынындай шәрбат судың.

Наркескенмін

Жалынмын

Болатпын

Терең көлдңғ сұқсырымын

Тісім меруерттей

ІІІ топ

«Кластер»

Біржанның өз бейнесін сипаттауы

Қырандай аспандағы желді күнгі

Болжаған жер шаршысын майталманмын

Желқобыз, жез тағалы еңіреумін
Айнымас қанды балақ ақиықпын
Ұшырған тәрбиелеп ақ тұйғынмын
Сайраған  орта жүздің бұлбұлымын

Ақ иық мұзбалақпын жерге түспес,

Кең қолтық арғымақпын алқымы іспес.

Жорғамын сарынымен самғайтұғын,

Бәйге аты серпінімді шалмайтұғын.

Қыранмын

Майталманмын
Ақиықпын
Ақ тұйғынмын
Бұлбұлымын

Мұзбалақ

Оқулық, түсіндірме сөздік, ватман

Жинақтау

8минут

Бағалау

7минут

Рефлексия

Үй жұмысы

1минут

Қорытынды

2минут

ЖЖ

І топ

_____ ___________________________бағамың,
_________________________________жарадың.
__________________________________________,
_________________________________бар әнін
ІІ топ

___________________________________құрып,
___________________________________жаңғырып

_________________________________________
___________________________________мәңгілік.

ІІІ топ

______________________________дейді,

_________________________________терлейді.
__________________________________________,
_________________________________өлмейді.

ТЖ

«Кезбе тілші» әдісі

1. «Біржанның өзге ауылда жүре тұра, оның беткеұстар ақын-қызының әкесін, күйеуін кемсітуі мақсатты әрекет пе, әлде шалыс басу ма?»

2. «Сараның атам заманнан келе жатқан дәстүрдің бірі – атастыруға өз өнерімен қарсылық білдіруі әділетсіздікке қарсы күрес пе, әлде бұзақылық па?»

3. «Айтысты тамашалаушы ауыл тұрғындарының айтыскерлердің оларға сілтеген айыптарына наразылық білдірмеуі момындық па, әлде өнер алдында бас июі ме?»

4. Біржан Сараның қандай осал тұсынан ұстайды? Қалай ойлайсыңдар, ол Сараның бойындағы кемшілік пе?

5. Қазіргі айтыстың тәрбиелік мәні бар ма?

6. Айтыстың болашағы туралы болжауың?

Біржан мен Сара айтысы туралы ғалымдардың пікірі, ойлары, зерттеу еңбектерімен танысу, үзінді жаттау.

Айтысқа ерекше елдің көзқарасы,

Қазақтың сыйып жатқан боз даласы.
Бүгінгі сабаққа біз атсалыстық,
Айтыс бұл екі ақынның сөз додасы.

Біржан сал — туған дара, ақындарын.
Арнаған алқалы елге татымды әнін
Сара да бостандыққа шықты жырмен
Ежелден сүйген елміз ақындарын
Өнердің үлгісі бұл дара лайым,
Белсенді оқушыны бағалайын.
Сабақты жыр жолымен асқақтатып
Қош десіп, осыменен доғарайын.

сөздік, ватман