Химиядан олимпиада есептерін шешу жолдары

Қызылорда обл.
Сырдария ауд.
№130 Абай орта мектебі
Тұяқова Зиягүл Оразалықызы

Олимпиада есептерін шешу жолдары,9-сынып.

9-1.25% тұз қышқылы берілген заттардың қайсысымен әрекеттеседі?

1) Ba(NO₃)₂      2)  Fe₂O₃     3)    Zn(OH)      4)SiO₂

5) AgNO₃         6)  KMnO₄    7)  Cu             8)  Ag

Реакция теңдеулерін жазыңдар. 

9-2.Мына заттар берілген: Al, MnO₂,  CuSO₄(ер.), концентрлі тұз қышқылы.Осы заттардың арасында мүмкін болатын 4 реакция теңдеуін жазыңдар.

9-3.Калий сульфаты ерітіндісін алу үшін калий карбонатының есептелген мөлшерін 5%-к  күкірт қышқылында ерітті. Калий сульфатының алынған ерітіндісінің массалық үлесін есептеңдер.

9-4.1 моль уротропинді оттектің артық мөлшерінде жаққанда 4212 к Дж жылу бөлінген. Егер уротропиннің осы мөлшерін жағуға 5,6 л оттек (қ.ж.) жұмсалса, қанша жылу бөлінеді?

9-5.Металл стронцийдің Х затымен реакциясы кезінде У газы бөлінді.Реакцияның қатты өнімінің 71% -ін стронций құрайды. Көлемі 2,24 л У газын (қ.ж.) массасы 2,5 г резина қабықшаға толтырды,шар ауада еркін ілініп тұрды,не құлаған жоқ,не көтерілген жоқ.Егер бұл қабықшаны қ.ж. 2,24,л Z газымен толтырса,онда шар сол көтерілу күшінде болады. У және Z газдарын анықтаңдар.

9-6.А металын,құрамында 72,4 % А заты бар өнім алынғанша ток ағынында

жақты.  Алынған өнімді азот қышқылының 50% артық мөлшерінде ерітті.Алынған нитратты реакция аяқталғанша ауада  суытты. Құрамында 70,0 % А заты бар оксид түзілді. А металын анықтап, реакция теңдеулерін жазыңдар.

А металының азот қышқылының артық мөлшерімен үш реакция теңдеуін жазып,реакцияның жүру жағдайын көрсетіңдер.

А металы мен оның оксидтері өндірісте қалай алынады?

Шешу жолдары.

9-1.  Ba(NO)₃  әрекеттеспейді.

Fe₂O₃ +6HCl =2FeCl₃+3H₂O;              Zn(OH)₂+2HCl =ZnCl₂+2H₂O

SiO₂ әрекеттеспейді.                                     AgNO₃+HCl=AgCl+HNO₃

2KMnO₄+16HCl=2KCl+2MnCl₂+8H₂O+5Cl₂

Cu+2HCl=H[CuCl₂]+1/2H₂;                Ag +2HCl=H[AgCl₂]+1/2H₂ конц.тұз қышқылымен комплексті қосылыс түзіледі.

 

9-2.1) 2Al+6HCl=2AlCl₃+3H₂                          2)3MnO₂+4Al=t=3Mn+2Al₂O₃

3) 3CuSO₄+2Al=3Cu+Al₂(SO₄)₃        4) 4HCl(к)+MnO₂=MnCl₂+Cl₂+2H₂O

 

9-3. 1) K₂CO₃+H₂SO₄+H₂O+CO₂↑

2)  100г  күкірт қышылында  5 г  н/е  n(H₂SO₄)=5/98=0,051моль

n(K₂CO₃)=n(H₂SO₄)= 0,051моль ; n(CO₂)=n(H₂SO₄)= 0,051моль;

n(K₂SO₄)= n(H₂SO₄)= 0,051моль,

3)Зат массалары:

m(K₂CO₃)=nM=0,051×138=7,04г;   m(K₂SO₄)=nM=0,051×174=8,87г;

m(CO₂)=nM=0,051×44=2,24г.

4) Калий сульфатының массалық үлесі мен ерітіндінің массасы анықталады:

m(ер.)=100+7,04-2,24=104,8 г.        W(K₂SO₄)=(8,87/104,8)x100%=8,5%.

 

9-4. C₆H₁₂N₄+9O₂=2N₂+6CO₂₊6H₂O+4212кДж.

1 моль уротропинге      9х22,4=201,6л оттек қажет

егер 5,6 л оттек жұмсалса,онда жанады: (201,6/5,6)=(1/x)

x=0,0276моль уротропин

бөлінген жылу 4212х0,0278=117кДж . Уротропин массасы 140х0,0278=3,89г.

 

9-5.У газының көтерілу күші:(2,24 л ауаның массасы)-(2,24 л Угазының массасы)=2,5 г.

2,9 г-мУ=2,5 г;  2,24 л У газдың массасы 0,4 г,яғни молярлық масса 4г.

Бұл гелийдің молярлық (атомдық) массасы,бірақ гелий -бұл Z газы,У газы емес,сондықтан

У-инертті газ емес,реакция өнімі.

Металл стронцийдің қышқылмен және сумен реакциясы кезінде сутек бөлінеді,сутектің молярлық массасы 2. У газы сутек емес,молярлық массасы 4-ке тең дейтерий D₂ болуы мүмкін.

Оны мына реакциямен алуға болады: Sr+D₂O=Sr(OD)₂

тексереміз:  Sr(OD)₂-гі  стронцийдің массалық үлесі:  88/124=0,71

 

9-6.  Оксидтердің формуласы бойынша металды анықтаймыз.

Бір валентті металл үшін: (72,4/X)=(27,6/8);    X=M1=21-жоқ;

M2=42-жоқ ;      M3=63-жоқ;

Екінші оксид үшін қайталаймыз:  (70/X)=(30/8);    X=M1=18,7- жоқ;

M2=37,4-жоқ;  M3=56-темір.

Онда екінші оксид Fe₂O₃,   бірінші оксид-темір қағы Fe₃O₄.

Реакция:

3Fe+2O₂=Fe₃O₄;                 Fe₃O₄+10HNO₃=3Fe(NO₃)₃+NO₂+5H₂O

2Fe(NO₃)₃=Fe₂O₃+3N₂+7,5O₂(NO,NO₂)

Барлық жүретін реакция:

8Fe+30HNO₃=8Fe(NO₃)₃+3NH₄NO₃+9H₂O

10Fe+36HNO₃=10Fe(NO₃)₃+3N₂+18H₂O

8Fe+30HNO₃=8Fe(NO₃)₃+3N₂O+15H₂O

Fe+4HNO₃=Fe(NO₃)₃+NO+2H₂O

Fe+6HNO₃=Fe(NO₃)₃+3NO₂+3H₂O  (домна процесі)