Қатынас ыдыстар. Су құбыры (Презентация)

Жаһандану заманында оқушыға сапалы білім беру – бүгінгі күн талабы. Әрбір ұстаз күнделікті ізденісте жүргенде ғана нағыз ұстаз болып қалыптасады. Қазіргі заманның озық  технологияларын білім беру процесінде ұтымды пайдаланып, жергілікті жер материалдарын қолдану оқушы білімін тереңдете түседі. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев «Білімді ұрпақ — мемлекеттің  бірінші табысы.  Біз  білім  алғанда  білімімізді  болашақта  өмірде,  практикада  пайдалана  алатындай алуымыз  қажет», — дейді.                                                                                                                                                  Іс-тәжірибемді тарату мақсатында 7 сыныпта  жергілікті жер материалын пайдаланып өткізген демонстрациялық сабағымды әріптестеріме ұсынбақпын.

Физикадан  ақпараттандырылған  демонстрациялық  сабақ.

Сабақтың тақырыбы: Қатынас ыдыстар. Су құбыры.

Сабақтың мақсаты:1)білімділік: қатынас  ыдыстарға  анықтама бере  отырып, қасиетін демонстрациялап көрсету  және  қатынас  ыдыстардың практикалық  үй  тұрмысында  және  қоғамда  су бұрқағы, су  құбыры  мен  кемені шлюздеуде қолданылуының  жұмыс  істеу  принципін  түсіндіру.

 2) тәрбиелік:  Су бұрқағы,  су құбыры  кемені  шлюздеудің  маңызы  туралы  айту. 3) дамытушылық: ауырлық  күшінің  әсерінен  сұйықтың  ыдыс түбіне түсіретін қысымы  сұйықтың  тығыздығы  мен  баған  биіктігіне  тәуелді  болатындығы  жайындағы  білімдерін  және Паскаль заңының  қолданылу аясы  туралы  түсініктерін  тереңдету. Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: ақпараттандырылған  демонстрациялық  сабақ                                                                         Сабақтың көрнекілігі: демонстрация,  штатив, боялған су,  глицерин, қысқыш, бірдей пішінді  және әртүрлі  қатынас ыдыстар,  слайд-шоу, электронды оқулық.                                                                                                                                               Сабақтың  пәнаралық  байланысы:  география,  ауыл  шаруашылығы,  қоғам.                                                           Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: тірек-сызба,  СТО, АКТ технологиялары                                             Сабақтың ерекшілігі: әр оқушы өзін – өзі бағалайды.   (бағалау парақтары беріледі).                                                  Сабақтың барысы: Сабақтың эпиграфы:                                                                                                                              Жай мұғалім  — хабарлайды,                                                                                                                                          Жақсы  мұғалім  түсіндіреді,                                                                                                                                   Керемет  мұғалім  көрсетеді,                                                                                                                                                   Ұлы мұғалім  –  шабыттандырады.    (Уильям  Уорд).                                                                                                     I. Ұйымдастыру кезеңі.     Оқушыларды түгендеу. Сынып  назарын  сабаққа  аудару.                                                      II. Үй тапсырмасын  сұрау.                                                                                                                                        №632                                                                                                                                                                           Берілгені:             шешуі:         есептеуі:                                                                                                                               l=50 см=0,5 м         Ғ=Р·S            Р=1000 кг/м3·10 Н/кг· 0,3 м=3000 Па                                                                                                                     h=30 см=0,3 м        Р=ρgh           S=0,5 м∙0,3 м2= 0,075 м2                                                                                                             ρсу=1000 кг/м3      S = l·h2            Ғ=3000 Па· 0,075 м2 = 225 Н.                                                                                                                               g=10 Н/кг                                    жауабы: 225 Н.                                                                                                                

Т/к: Ғ=?

№633                                                                                                                                                                      Берілгені:                 шешуі:       есептеуі:                                                                                                                                                   l=10 м                         Ғ=Р·S           Р=1000кг/м3· 10 Н/кг · 5 м = 50000 Па                                                                                                                                 h=5 м                          Р=ρgh       S=10 м∙5м2 = 25 м2                                                                                                                        ρсу=1000 кг/м3         S = l·h2             Ғ=50000 Па·  25 м2 = 1250000 Н=1250 кН                                                                                                                                           g=10 Н/кг                                            жауабы: 1250 кН.                                                                                                                          

Т/к: Ғ=?

№637                                                                                                                                                                               Берілгені:                   шешуі:                              есептеуі:                                                                                                                                          h=4 м                             Ғ=Р·S           Ғ= 800 кг/м3 · 10 Н/кг · 4 м·30·10-4м2 =96 Н                                                                                                                      S=30 см2=30·10-4м2      Р=ρgh              жауабы: 96 Н.                                                                                                           ρмұн=800 кг/м3              Ғ= ρgh·S                                                                                                                                      g=10 Н/кг

Т/к:  Ғ=?

а)Мен білемін?

1.Қысым  дегеніміз  …                                                                                                                                                      2. Қысымды  есептеу  үшін  …                                                                                                                                              3. Қысымның  өлшем  бірлігі  …                                                                                                                           4. 1 Па  дегеніміз …                                                                                                                                                              5. 50 кПа = …,      0,2 гПа = …,    7 МПа = …                                                                                                                          6. 0,4 кПа = …,      1 гПа = …,      30 МПа = …                                                                                                                            7. Қысымды  арттыру  үшін…,    қысымды  кеміту   үшін  …                                                                         8. Қатты  денелер  өзіне  түсірілген  қысымды …                                                                                                            9. Паскаль  заңын …                                                                                                                                               10. Гидравликалық   машиналар   түрлерін …                                                                                                 11. Гидравликалық   машиналар   заңын …                                                                                                       12. Газдың  қысымы  дегеніміз …                                                                                                                                   13. Газдың  көлемін  азайтсақ,  қысым …                                                                                                       14. Газдың  температурасын   арттырақ,  қысым …                                                                                                         15. Сұйықтың  ыдыстың  түбіне  және  табанына  түсіретін  қысымын  есептеу  үшін …

б). Суретке қарап түсіндір. Себебін айт.                                                                                                  Сурет бойынша тапсырмаларға  жауап  алу.

III. Жаңа  сабақ  материалдары.                                                                                                                               «Білімді ұрпақ — мемлекеттің  бірінші табысы.  Біз  білім  алғанда  білімімізді  болашақта  өмірде,  практикада  пайдалана  алатындай алуымыз  қажет.     (Н.Ә.Назарбаев)                                                                                                                                              а)  Ой қозғау:                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     1.Үй тұрмысында қолданылатын ыдыстар  әлемінде біз шай ішіп шөлімізді қандыратын ыдыс түрлері бар екен. Ол қандай ыдыстар?                                                                                                                                                                     Ж:  шәугім, шәйнек, кофейник,  су құйғыш, құмған  т.б. Бұл  ыдыстар  қатынас  ыдыстарға  мысал  болады. Қатынас  ыдыстар деп – резеңке түтікпен  жалғасқан екі шыны  ыдыстан  тұратын  ыдысты айтамыз.  Әртүрлі пішіндегі  қатынас  ыдыстар  да  болады.                                                                                                                                                                                                                                                                            2. Егер шайнектің  шүмегі суреттегідей, ортан  белінен  келсе,  шайнекті суға  толтыра  аламыз ба? Қалай ойлайсың?                                                                                                                                                                            3. Егер  шайнектің  шүмегі  суреттегідей  ұзын болса,  шай шүмектен  құйыла  ма? Қалай ойлайсың?                                                                                                                                                ә)Демонстрация көрсету.                                                                                                                                          «Біздің  барлық  біліміміздің  тәжірибеден  басталатыны  сөзсіз». Иммануил Кант                                                                                      Қорытынды:                                                                                                                                                       1. Кез келген  пішінді  қатынас  ыдыстардағы  тыныш  тұрған біртекті  сұйықтың  еркін беттері бір деңгейде  болады.                                                                                                                                                            2. Қысымдары тең болғанда, тығыздығы үлкен сұйық  бағанының биіктігі тығыздығы аз  сұйық  бағанының  биіктігінен  кем  болады. Яғни,                                                                                                                                 р1=р2      р1=ρ1gh1,   р2=ρ2gh2ρ1gh1=ρ2gh2 ρ1h1=ρ2h2 h1h2 =ρ2ρ1  — қатынас  ыдыстар  теңдігі  деп аталады.    Мұндағы, ρ1,ρ2- сұйықтардың  тығыздықтары;  h1,h2- сұйықтардың баған биіктіктері. Сондықтан, қатынас ыдыстар қасиеті бойынша шайнек пен оның шүмегіндегі су бір деңгейде тұрады.                                                                                                                                          б) Қатынас ыдыстарды практикалық  қолдану.                                                                                                                         Қатынас ыдыстар  қасиеті  үй  тұрмысында  қолданылатын  ыдыстардан  басқа  қоғамда  су бұрқағы, су құбыры,  кемені шлюздеуде  практикалық  қолданылады.                                                                                       Су бұрқағы – қоғамда  қалаға  әдемілік,  көрік  беру үшін  және  гүлзарларды суару  үшін т.б. қолданылады.  Қалада  балалар  паркінде  әртүрлі  сумен  ойын түрлерінде  шоу ретінде  қолданылады.                                                                                                               Су құбыры – су тасымалдауға  арналған  құбыр. Су құбырының екі түрі болады:  тұрмыстық және өндірістік.  Кіндікті  ауылында  мемлекеттік «Ақ бұлақ»  бағдарламасы  негізінде 2011 жылы  су  құбыры  тартылып, таза  ауыз  су пайданылуға  берілді. Жер асты артезиан  суы  75 м тереңдіктен  шығады. Соның 35 м-нен  таза ауыз  су  алып  отырмыз. Бұл  тұрмыстық  су  құбыры.  (суреттер көрсетіледі).                                                                                                                                                                                                     Су құбырының элементтері: 1. Сорғы  2. Су жинағыш  3. Тұндырғыш  4. Сүзгі  5. Су құбыры  мұнарасы  6.  Резервуар (таза су).                                                                                                                                               Кемені шлюздеу. Шлюз – голанд сөзі – шығарып тастау,  бөлектеу мағынасын береді. Шлюз – өзендегі, каналдағы не порттағы  кемені суының  деңгейі  одан  өзгеше (жоғары не төмен) болып  келетін  келесі бір каналға, өзенге  не  портқа  ауыстыруға  арналған  гидротехникалық құрылыс. Ол бойлық  қабырғалар  мен  қақпалардан  құралған  камера  түрінде  болады. Шлюздің  бір  камералы  және  көп  камералы  деген  түрлері  бар. Шлюздің  жұмыс  принциптері: 1. Төменгі қақпа ашылады, шлюз камерасындағы судың деңгейі өзеннің  төменгі  деңгейіне  дейін төмендейді. 2. Кеме камераға кіріп, қақпа жабылады. 3. Жоғарғы  қақпа ашылып, камерадағы судың деңгейі өзеннің жоғарғы деңгейіне дейін артады.  Кеме шлюзден  шығады.                                                                                                                       II. Мен не білдім?  (Схемамен бекіту).                                                                                                                          Қатынас ыдыстар, бірдей  пішінді  және  әртүрлі  пішінді қатынас  ыдыстар  түрлері, қасиеті  туралы  және  практикалық  су бұрқағы,  су құбыры,  кемені  шлюздеуде қолданылуы  туралы  білім  алдым.                                                                                                            III. Сабақты  меңгерту. (Тапсырмалар орындау).                                                                                                              №1 тапсырма                                                                                                                                                                                       №1, 3  және  6  ыдыстарды  жоғарғы  ернеулеріне  келтіріп  сұйыққа  неге  толтыруға  болмайды?  №2,  4 және  5  ыдыстарды  ернеулеріне  келтіріп  толтыруға  бола ма?                                                                                                  №2 тапсырма                                                                                                                                                     Түтіктің  қай  тармағындағы   сұйықтың  тығыздығы  аз:  оң  жақтағысында  ма, әлде  сол  жақтағысында  ма?                                                                                                                                                                          №3 тапсырма                                                                                                                                                                              Егер  суреттегі  крандардың  бірін  ашсақ,  су  бір  ыдыстан  екіншісіне  құйыла  ма?              

Мини тест

1. Суретте  бу қазандығында пайданылатын су өлшегіш  шыны  кескінделген. (1- бу қазандық, 2 — шүмектер, 3 — су өлшегіш  шыны).  Шыныдағы  су деңгейі  мен  қазандықтағы  су деңгейі бірдей. Мұны  қалай  түсіндіруге  болады?                                                                                                            а) крандарды  ашу  кезінде  су  өлшеуіш  шыны  мен  қазанды бір ыдыс ретінде  қарастыруға болады                                                                                                                                                    б) төменгі кранды ашу кезінде  өлшеуіш шыны мен қазанды  қатынас ыдыстар деп қарастыруға болады.                                                                                                                                       в) крандарды ашу кезінде су өлшеуіш шыны мен қазанды жоғарыдан бірдей қысым түсіретін қатынас ыдыстар деп қарастыруға болады

2. Су мұнаралары не үшін қажет?                                                                                                                        а) тұтынушыларға келген су қысыммен ағу үшін                                                                                                                               б) шүмектердегі қысымды энергия шығынысыз ұстап тұру үшін                                                                                        в) су шығынының ауытқуын тұрақтандыруға

3. Шлюздің әрекет принципі қандай?                                                                                                                                   а) кемені ағын алып кетпеуі үшін кезектесіп ашылып тұратын қақпалардың  арасынан кеме жүзіп өтеді                                                                                                                                               б) судың ағып кетуін немесе  тайыздауын болдырмау үшін кезектесіп ашылып  тұратын қақпалар  арасынан кеме жүзіп өтеді                                                                                                                                                           в) шлюздің көршілес бөліктерінде  судың деңгейін  теңестіру үшін  кезектесіп ашылып тұратын қақпалар арасынан кемежүзіп өтеді

4. Қатынас ыдыстарда су және керосин бар. Егер су бағанының  биіктігі 8 см болса, керосин бағанының биіктігі нешеге тең?                                                                                                                                           а) 5см                в) 10 см               с) 15 см               д) 20 см                                                                                             5. Қатынас ыдыстағы  су басқа  сұйықпен  алмастырылған. Су бағанының  биіктігі 4,5 см болғанда, алмастырылған  сұйық  бағанының  биіктігі 5 см болған. Бұл қандай сұйық болуы мүмкін?                                                                                                                                                                                                                                                                                             а) май                   в) бензин              с) глицерин

IV. Үйге тапсырма беру.                                                                                                                           Жаңа:  §38,39. (мазмұндау)      Ескі: §48,49. (мазмұндау)                                                                                                        «Егерде  мен  бастық  болсам … » қатынас  ыдыстарды  қоғамда  пайдалану  туралы  әңгіме жазу.

Әрқашан сенімен бірге                                                                                                                                       Дем алу үшін – ауаң,

 Жылыну үшін – отың,                                                                                                                                                      Шөлің қану үшін – суың

 Өмір үшін – жерің…                                                                                                                                                        болсын! –деп  сіздерге  сәтті  күн  тілеп  бүгінгі  сабақты  аяқтаймын.

(Жүктеу)