ТӨГІЛГЕН ТЕР, ТАТЫМСЫЗ ТАБЫС мұғалім мәртебесін көтере ала ма?

ТӨГІЛГЕН ТЕР, ТАТЫМСЫЗ ТАБЫС мұғалім мәртебесін көтере ала ма?

Әлемнің көптеген елдерінде мұғалім мәртебесі айтарлықтай биік. Ал, біздің еліміздегі ағартушы беделі «белден» аспайды. Мұғалім мәртебесінің қоғамда өзге маман иелерімен салыстырғанда көш соңында­ қалуының басты себебі не? Тарқатып көрейік.
Біріншіден, бізде мұғалімдік — өте қолжетімді мамандық. Жо­ғарғы­ оқу орнынан педагог деген бір жапырақ қағаз алсаң, сосын артыңнан қағар ағаң болса, оқытушы болып шыға келесің. Тіпті колледж тәмамдаған маман­ мен ЖОО бітірген маман бір ұжымда иық тірестіріп жұмыс жасай алады. Ал болашақ бағ­бандарына жауапкершілікпен қарайтын Францияда мұғалім мектеп директорының бұйры­ғымен емес, мемлекет тарапынан таңдалады.
Екіншіден, осы қолжетім­діліктен туатын сауатсыздық, біліксіздік. Кейбір мұғалімдер­дің білімділігін, бейімін былай­ қойғанда адами этикадан да жұрдай. Қоғамдық орында өзін-өзі ұстауы, жүріс-тұрысы ұстаз статусына сай келмейді. Ал дамыған елдер мұғалімдік маман­ды­ғына барынша дарынды жан­дар­ды тартуға баса мән береді.
Үшіншіден, жалақының аздығы. Нарықтық қоғамда мұғалім мәр­тебесіне сызат түсіріп отырған да негізгі себеп жалақы жайы. Мә­селен­, бүгінде ұстаз деген та­бақтай дипломы бар жастар 5-10 тиыны артық өзге жұмыстан нәпақасын табуға мәжбүр. Тіпті кейде білім ошақтарында ер-азамат­тар аз деп дабыл қағамыз. Әлбетте отбасының бар жауапкершілігін арқалар азамат қалай ғана бейнеті көп, зейнеті аз мамандыққ­а беттесін?
Жалақысы аз деп «зар за­манның» күйін неге кеше береді? Бұқаралық ақпарат құралдары жылда ұстаздар мен дәрігерлердің айлығы артып жатқанд­ығын ақпараттандыруда дерсіз. Сондықтан соңғы статисти­каға сүйене отырып, күнұзақ мектеп қабырғасына қамалған мұғалімдердің нәпақасын назарға алсақ.
Базалық жалақы – 17697 теңге.­
Жоғарыда көрсетілген не­гізгі жалақы мөлшері сәуір айынд­а 10 пайызға өсті. Ал биылғы­ жолдауда 2015 жылдың 1 шілдесінен бастап білім саласы мамандарының жалақысын 29 пайызға дейін арттыру (жо­ғарғы санаттағы ұстаздардың негізгі жалақы мөлшері 91494 теңгені құрайтын болады) айрық­ша аталынды.
Еліміздегі мұғалімдерге тағайындалған табысты таразы­ладық. Ал өзге елдердегі ұстаздардың жағдайы қандай деген қызығушылықпен интернет иірімі­не иек арттық.
Ғаламтор деректеріне сүйенсек, АҚШ, Корея, Швейцарияда­ ұстаздың жылдық табысы 51 мың АҚШ долларын құрайды. Ал Германияда 1 жылда 52 мың доллар­ға қол жеткізеді екен. Араб елдерінен ағартушылар жалақы­сын ең көп беретін Катар мемлекеті болып шықты. Ұстаздың жылдық табысы 80 мың долла­рға жетеді. Ал Біріккен Араб Әмірліктерінде мұғалімнің маңдай тері 60 мың долларға бағалан­са, Кувейтте 55 мың доллар­ шамасында. Сауд Ара­биясында 50 мың доллар көле­мінде табыс табады. Сонымен қатар кейбір елдерде мұғалім, дәрігерлердің жалақысы ең жоғар­ғы табыс көзі саналады екен. Мысалы, Солтүстік Корея мемлекетінде ұстаздың айлық жалақысы 3-4 мың АҚШ дол­ларына жетеді. Әлемнің көп­теген елдерінде мұғалім мәртебесі айтарлықтай биік. Мәселен, Германияда мұғалімдер мем­лекеттік қызметкерлер қатары­на кіріп, салықтағы жеңілд­іктер мен жоғары зейнет­ақыға ие болады. Бір ерекшелігі, Германияда мұғалім бірнеше пәнді қатар бере алу құқығына ие. Педагогикалық университеттің студенттеріне мемлекет­тік мәдениет орындарына тегін, ал жекеменшік мәдени орын­дарға 50 пайыздық жеңілдіктер ұсынылады. Жылдық еңбек­ақысы 21000 долларға жететін Түркия еліндегі мұғалімнің апта­л­ық сағаты – минимум 15 сағат­. 18 сағаттан асып жатса, қосымша сабақ ретінде саналып, қосымша жалақы да төленеді.
Шетелде сараланған мынадай жүйе бар. Ұстаздың сабақ беру, мектепте болу уақыты, жалпы­ жұмыс істейтін 3 түрлі уақыты бар. Мектепте болу мен жалпы жұмыс жасайтын уақытта оның сабаққа дайындалуы, дәптер тексеруі, емтихандарға, олимпиадаларға дайындауы, ата-аналармен жиналыс өткізуі, мектеп­ ішіндегі әдістемелік жиналы­старға қатысуы, оқушыға жетекшілік етуі, т.б. — барлығы есепке кіреді. Ақы төленеді. Ал бізде ше? Бізде мұғалімнің тек сабаққа кіру сағаты ғана есепке алынған. Оның сабаққа дайындалуы, үй жұмысын тексеруі, емтиха­н мен ҰБТ-ға дайындауы, сынып жетекшінің сыныппен бірлесе іс-шараларға дайын­далуы, апталықтар мен ашық сабақ­тарға әзірлігі, ата-аналармен жиналыс өткізуі, үй-үйді аралап рейд жасауы, мектеп ішіндегі әдістемелік жиналыс­тарға қатысуы, олимпиадаға дайын­дауы, ғылыми-педагоги­калық жұмыспен айналысуы, мұғалім портфолиясын жинақтауы, күнделікті білімін жетіл­діру сынды миға салмақ салар шаруасына кеткен уақыт есепке алынбайды. Мысалы, мұғалім­нің айлық дәптер тексеру еңбегіне 6636 теңге төленеді. 18 сағатқа толтыру үшін кем дегенде 4 сыныпқа сабақ беруі керек делік. Қазіргі қазақ мектептерінде бір сыныпта кем дегенде 25 баладан отыратынын есептесек, ұстаз 100 балаға білім береді екен. 100 баланың №1, №2 дәп­терлерін есептесек, екі аптада 200 дәптер, төрт аптада 400 дәп­терге көз майын құртады. Бұған 1 айда бір жазылатын (екі пән­нен) 200 бақылау жұмысы парақ­шаларын қосыңыз. Енді өзіңіз саралай беріңіз. Ұстаз ізденіс жасап, жаңа бір білімді, жаңа технологияны игерудің орнына көп уақытын дәптерге телмірумен өткізеді.
Әрбір істің қағаз жүзінде есебін талап етіп, онсыз атқа­рылған еңбекті есепке алмайтын қағазстанның да қарекеті ұстаздың энергиясын тауысады. Тіпті мұғалімдерге берілетін бір күн­дік демалыс та қағаз күйбеңімен өтеді. Сонда да мемлекеттік қызметкерлер мейрам сайын алатын сыйақының ұстаздар ұшын да көрмейді.
ТОБЫҚТАЙ ТҮЙІН.
Ұр­пақтың жұлдызын жағып, мәртебесін биікте­тетін де, тағылымын қалып­тастырып, танымын кеңейтетін­ де ұстаз дейміз. Бірақ бейімі бар жас маман қайна­ған қалада қаражаты көп жұмыс іздейді. Ал амалсызы мектептің ауласына аяңдайды. Содан сапасыз кадр деп тағы сан соғып жатқаны. Ал ауылда ұстаздықтың жөні бөлек. Оған да қолы жеткендер, араға ағайын­ды салып,­ директордың дегенін бергендер орнығады. Сондықтан мәртебелі мамандық. Мәртебе дейміз-ау езу тартып, ауылда ағартуш­ылықтан өзге қызметтің де жоқтығын ұмытып. Және мұғалімнің айлығ­ы ауылдық жерлерде ғана шайлығыңды ақтайды.
Ж.ӘШІРБЕК

Материал фейсбуктегі  Мұғалімдер мәртебесі тобынан алынды

Фото: http://start.sampo.ru/