Желтоқсанда үзілген жауқазындар

Қызылорда облысы
Қызылорда қаласы
№136 Т.Жүргенов атындағы мектеп -лицей
Шукенова Жамила Муратбековна
Сабақтың тақырыбы: Желтоқсанда үзілген жауқазындар

Мақсаты: Елін, жерін, тілін құрметтейтін, өз отанын сүйетін азамат қалыптастыр, от жүректі өжет мінезді ұл-қыздардың ерлік істеріне мәңгі құрмет көрсетуге баулу. Патриоттық сезім қалыптастыру.

Көрнекілігі: Желтоқсан құрбандарының суреттері, кітап көрмесі. Жыр жинақтары, слайд

Сабақтың әдіс-тәсілдері: түсіндіру, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелесу.

Пән аралық байланыс: тіл, тарих

І Ұйымдастыру бөлімі:

1. Оқушылармен сәлемдесу.
2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару
4. Бейнежазба тамашалау.(топтық жұмыс)
   — Балалар, біздің тәуелсіздік алғанымызға неше жыл толып отыр?
   — 25 жыл толып отыр.
   — Желтоқсан оқиғасына неше жыл толып отыр?
   — 30 жыл.
   — Тәуелсіз мемлекет ретінде біздің қандай рәміздеріміз бар?
   — Туымыз, елтаңбамыз, әнұранымыз бар.
   — Біздің президентіміз кім ?
   — Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев.
   — Мемлекеттік тіліміз қай тіл ?
   — Мемлекеттік тіліміз қазақ тілі.
   — Балалар, біз осы тәуелсіздікке оңайлықпен қол жеткізген жоқпыз.Оның бір көрінісі желтоқсан оқиғасы.

   Желтоқсан оқиғасы өзінің қайсарлығымен, алға қойған мақсат-мұратымен, тіпті жіберілген кемшіліктерімен де әрбір адамның есінде мәңгі сақталады.
   1986 жылғы желтоқсан оқиғасы қазақтың басын біріктіріп, бір жұдырыққа жұмылдырған бақытты да, қайғылы күн еді. Желтоқсан жаңғырығы көзден де көңілден де кетер емес.
   Бүкіл бір ұлттың сүйегіне таңба түсіріп, әділетсіз шешім қабылданып, халықтың
   ар-намысы таразыға салынған сын сағатта дүлей күшке қаймықпай қарсы шыққан жастардың ерен еңбегі ұрпақтан-ұрпаққа үлгі.

   Осыдан 20 жыл бұрын, яғни 1986 жылы Алматының бас алаңына жастар жаман ойме барған жоқ. Олар бейбіт жолмен тәуелсіздікке қол жеткізу үшін қатысқан.
   Енді міне, осы желтоқсан көтерілісіне қатысқан ағаларымыз бен апаларымыздың арқасында ата-бабаларымыз үш ғасырға жуық уақыт бойы армандаған тәуелсіздікке қол жеткіздік. Бұл оқиға дүниені дүр сілкіндірді. Бұл желтоқсан көтерілісіне қазақ ел аузында жүрген, тарихта аты қалған Қ.Рысқұлбеков, Л.Асанова, С.Мұхаметжанова, Е.Сыпатаев апаларымыз бен ағаларымыз қатысты.

   Гульназ: Желтоқсан-заман толғағы байтақ даланың,
   Шарпысқан сәтті үміт пен күдік наланың.
   Қайрат, Ләззат пен Сәбира
   Құрбаны болған жаланың.

   Айжол: «Нашақор» деп «ұлтшыл» деп,
   Қазаққа күйе жаққан күн.
   Базары кетіп бір күнде,
   Қайғыға халық батқан күн.

   Сәбираның оқу орнында ата-анасын шақырып үлкен жиналыс өткізеді. Ұзақ кінәлап, жала жауып «Қызыңыз тентекгенсіз» деген ұстаздарының сөзі жанына аяздай батты Ақ самайлы анасын аяды.
   Күтпеген жерден: «Бәріне кінәлі мен, жазалаңдар мені. Оларды оқу орнынан қумаңдар! Шеруді де мен ұйымдастырдым. Бәріне мен жауап беремін» ,- деп кесіп айтқан сөзінен жиналғандар сілтідей тынды. Сәбира жиналысты тастай, сыртқа қарай жүгіре жөнелді.
   Сол бойымен намысшыл қыз жатақханасының бесінші қабатынан секіріп кетті. Оның өмірі ерте үзілді. Семсердей өткір айтқан сөздері ол оқыған оқу орнынан бірде бір қазақ қызын қудалатпай, оқуынан қудырмай, жала жапқызбай сақтап қалды.

   Аянна: Желтоқсанда шындық жырын шырқаймын деп шарқ ұрдың,
   Желтоқсанда егеменді ел болсақ деп талпындың.
   Кеудеңде әлі сызы жатыр сол кездегі салқынның
   Айналайын, айналайын жас өркені халқымның!
   Міне, өмірден тағы бір қыршын жас қызғалдақ осылай кеткен еді.Алматы музыка училищесінің студенті Ләззат Асановаға өзін-өзі өлтірді деген өтірік жала жабылған еді. Тексере келе Ләззаттың алаңда болғаны анықталады.

   Еркін: Қаймықпады ызғарынан, бұлтынан
   Қалтыратты империя іргесін.
   Халықтардың бостандыққа ұмтылған,
   Бастап берді бір көшін.
   Көрініс қойылады.

   Түн.Кәдімгі миллиондаған түндердің бірі,бірақ бұл түн өзгеше түн еді. Себебі бұл түнде қаланың кез-келген тұсынан ұсталған жастарды ұрып-соғып, өлімші халге жеткізді. Осындай қатігездікті көрген, оларға араша түсем деп, жүргендердің бірі Қайрат Рысқұлбеков еді.

   Айжол: — Ұстаңдар бұзақыны! Әкетіңдер, жауып тастаңдар!
   — Савицкиді өлтірген сен бе?
   Еркін: Жоқ, мен емес.
   Айжол: — Сен өлтірген. Мойныңа ал!
   Еркін: — Мен өлтірген жоқпын, өтірік жала жаппаңдар!
   Күнәдан таза басым бар,
   Жиырма бірде жасым бар.
   Қасқалдақтай қаным бар,
   Бозторғайдай жаным бар.
   Қайрат деген атым бар,
   Қазақ деген затым бар.
   «Еркек тоқты құрбандық
   Атам десең, атыңдар!»

   КСРО Жоғарғы кеңесі Президиумының шешімі мен 1988 жылғы 28 сәуірдегі указымен Қайратқа кешірім жасалып, 20 жыл бас бостандығынан айыруымен ауыстырылды.
   Алайда, бұл хабар Қайратты қуанта алған жоқ.
   Қайраттың хаты үнтаспадан жіберіледі.

   «Міне, өздерің естігендей ату жазасын 20 жылға ауыстырды. Бұл әрине, біреуге қуаныш, біреуге азап. Өз басым бұл үшін қуанғам жоқ. Өйткені, асыл анашым, түсініңізші! Мен сорлы бұл тас зынданда жазықсыздан жазықсыз еш отырғым келмейді. 11 ай ішінде қайғы-қасіреттен әбден жүйке тамырым жұқарды. Әбден шаршадым. Сол себептен 20 жыл бойы өз-өзімді қинағым келмейді.»

   1988 жылы 21 мамырда Семей қаласындағы түрменің 21- камерасында Қайрат 21 жасында «өзін-өзі өлтірді» деген атпен құпия түрде қаза тапты.

   Аянна: Өсер ұлдың қай сәтте де бірлік болмақ қалауы,
   Лаула! Лаула! Желтоқсанның мұзға жанған алауы!
   Өздеріңдей өр намысты жас өркені бар елдің
   Ешқашанда тиісті емес еңкеюге жалауы!

   Гульназ: Әр қазақтың есінде сақталады,
   Желтоқсандық өркендер ақталады.
   Ер намысын қорғаған сарбаздарым,
   Ерліктерің мәңгілік сақталады.
   Желтоқсан жұлдыздары Қайрат Рысқұлбековке «Халық қаhарманы» атағы беріліп, айрықша ерекшелік белгісі «Алтын жұлдыз» тапсырылды. Сәбира, Ләззаттарға ақтау жөніндегі анықтама қағаздары берілді.

   Аянна: Болсын осы ар алдында сөз ақтық,
   Қан мен намыс болса бойда қазақтық.
   Қайтпас қайсар қасиетті күреспен,
   Алыппыз біз мәңгі теңдік,азаттық.

   Желтоқсан оқиғасы Қарат Рысқұлбеков, Ербол Сыпатаев, Сәбира Мұхаметжанова, Ләззат Асанова тәрізді батырларымыздың бар екенін дәлелдеп берді.
   Ендеше , сол желтоқсан құрбандарын бір минут үнсіздікпен еске алайық
   Арада төрт жыл өткен соң 1990 17-желтоқсанда сол алаңға ескерткіш тақта қойылды.

   Еркін: Серпіп бұлтты басқан елдің бар мысын,
   Туды күнім әділетті арлы шың.
   Алыс жолдан зарықтырып, шаршатып
   Келдің бе сен, Азаттығым, армысың!
   Осы оқиғадан кейін арада 5 жыл өткенде 1991 жылдың желтоқсан айының 16-сы күні қазақ елі шынайы тәуелсіздік алды. Биыл, міне, 15 жыл толып отыр.
   Тәуелсіздік, бұл-басымызға қонған бақ, бақыт.

   Гульназ: Көп ұлтпыз бірлігі зор, бір туысқан,
   Шеңгелін сала алмас ар дұшпан.
   Жасай бер еркіндікке қолы жеткен,
   Тәуелсіз егеменді Қазақстан!
   Жауқазын ерте көктемде қар астынан шығатын нәзік гүл. Қар еріп, күн қатты қызғанда, тез қурап кетеді. Желтоқсан құрбандарының да өмірлері осы жауқазынның өміріндей қысқы болды.

   Айжол: Бас алаңда ел жосқан,
   Жастар қаны жуған түн.
   16 желтоқсан-
   Тәуелсіздік туған күн!
   Міне, балалар, бүгінгі таңда Қазақстан тәуелсіз мемлекет. Біздің өзіміздің туымыз, елтаңбамыз, әнұранымыз бар. Егеменді Қазақстан мемлекетіміз.

   Сендер Отанымыздың ұрпақтарысыңдар. Жақсы оқып,үлгілі, тәртіпті болыңдар. Өз елің мен жеріңді көркейтіп, қазақстанның намысын қорғайтын келешек ұрпақтың ақылшысы, тірегі сендер болмақсыңдар.

   Гульназ: Көк аспанда тулардың
   Желбіреген күні — бұл,
   Елім деген ұлдардың
   Елжіреген күні — бұл.

   Айжол: Жұпар шашқан гүлімнің
   Жаңа ашылған күні — бұл.
   Менің ана тілімнің
   Бағы ашылған күні — бұл.
   Еркін: Дүбірлетсін өңірді
   Дүбірлесін дүлділі.
   Қазақ деген елімнің
   Құтты болсын бұл — күні!
   Тәрбие сағаты әнұранмен аяқталады.