Негізгі генетикалық ұғымдар. Мендель заңы және оның тәжірибелері

Головацкий  атындағы  орта  мектеп

Панфилов  ауданы  

Биология  пәнінің  мұғалімі:

Рысбаева  Гульмира  Бейсембайқызы

Сабақтың тақырыбы: Негізгі генетикалық ұғымдар. Мендель заңы   және оның тәжірибелері.

Сабақтың мақсаты:

1. Ғылымилық мәні. Генетика- тұқым қуалау белгілерінің заңдылықтарының  және олардың өзгергіштігін зерттецтін ғылым екендігі туралы ұосымша мәліметтер бере отырып, генетика ұғымы туралы толық мағлұматтар беру. Осының негізінде оқушыларға генетика ғылымы жайлы жаңа ұғымдармен таныстыру.

 

2. Дамутышылық мәні. Генетика ұғымын толық меңгеруде Мендель заңдылықтарын тәжірибе жүзінде көрсете отырып, теориялық білімдерін бекіту.

Өсімдіктер әлемі, жануарлар дүниесі. Адам өміріне белгілердің ұрпақтар арасындағы сабаұтастыңын мендель тәжірибесіне сүйіне отырып анықтай алу ұабілеттерін дамыту. Мысалдардан алынған нәтиже бойынша ой қорыта алу, пікір алмасу, логикалық ойлау, сабаққа ұызығушылығын дамыту.

 

3. Тәрбиелік мәні. Ұрпақтар тазалығын салауатты өмір салтын насихаттай отырып қазақ халқының салт дәстүрін  әдеп-ғұрпын қастерлеуге  тәрбиелеу. Адамгершілікке,инабаттылыққа, мәдениеттілікке баулу. Адам экологиясы,қоршаған орта экологиясы негізінде адам  бойындағы жат қылықтардан алшақ болуға насихаттау,тәрбиелік мәні бар тыйым сөздер мен нақыл сөздер жас ұрпаққа даналы тәрбие қалыптастыру.

 

 

 

 

 

 

 

Cабақтың көрнектілігі:9-сынып биологиядан электрондық  оқулық, бейне фильм,христоматия,түрлі-түсті плакаттар,слайд-Генетика.

    Халықтың педогогигалық элементтері кезінде.

Сабақтың типі: Жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдіс тәсілдері:

Әңгімелесу,салыстыру,сипаттау,талдау,анықтау.

Жеке жұмыс-71,73,75сурет(анықтау, талдау) Жұптықжұмыс-сипаттау, аллень,ген, гомозигота, гетерозигота, генотип, фенотип.

Топтық жұмыс-Мендельдің Басымдылық,Ажырау және Гомета тазалығы заңдарын қорыту.

Шығармашылық жұмыс-жас Ғалымдар(Эвтаназия.Пеннет тор көзі арқылы 10 оқушы ата тегіне талдау жасау.)

Сабақтың барысы:

I.Ұйымдастыру кезеңі:

1.Оқу,құрал-жабдықтарын даярлау.

2.Сабаққа ынтасын аудару,түгелдеу.

3. Сабақ мақсатын таныстыру,топтарға бөлу.

II.Үй тапсырмасын тексеру:

1. Фронтальді сұрау-«блиц турнир» ойыны бойынша 10 сұрақ.

2.Дидактикалық материал арқылы

III.Жаңа сабақ: 1-топ Ғалымдар. «Биолог-генетиктер».

                                    2-топ Дәрігерлер.       

                                     3-топ Зерттеушілер:

А)Мендельдің бірінші заңы «Басымдылық»

Ә) Мендельдің екінші заңы «Ажырау»                                     Б) Мендельдің үшінші заңы «Гометалар тазалығы»

Генетика-тұқымқуалақшылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым.

Тұқымқуалақшылық-ата аналардың өз белгілері мен қасиеттерін және даму ерекшелігін келесі баққа беру қабілеті.Өзгергіштік-оргонизмнің жеке даму процесіне гендер көрінісін өзгеруіне байланысты болады.

1. Зерттеушілер: «а» — Мендельдің бірінші заңы «Басымдылық» бойынша оқып,анықтап, талдау жүргізіледі,топ жетекшісі ас бұршақты будандастыру арқылы қорытады.
2. Зерттеушілер: «ә»-Мендельдің екінші заңы «Ажырау» бойынша дразофила шыбыны арқылы талдау жасау. «Терінді өзгерте алсаңда,тегінді өзгерте алмассын» «Жұртыңды ауыстра алсаңда,ұлтыңды өзгерте алмассын » «Салтынды ауыстра алсаңда,халықты өзгерте алмассын» Оқушы:Нұржан күнделікті өмірмен байланыстырып ажырау заңын зерттей отырып өзінің түсінің белгісі қай атасынан берілгендігін тақтаны пайдалана көрсетеді.
3. Ғалымдар: «биолог-генетиктер» Тақырыпты толықтыру.
4. Дәрігерлер тобы: Ата аналарынан ұрпақтарына берілетін аурулар. Тәжірибелер және олардың нәтижелерінің барысын жазу үшін генетикалық таңбалау пайдаланылады.Егер олардың шағылысу жазбаларын талқылап, меңгергілердің келсе, төменде берілгендерді есте ұстаңдар:Р-ата-ене дарықтыры (Латынша «(parento»(ата-ене)сөзінің бірінші әрпі .)

– еркек дарағы (әкесі) Марстың астрономиялық белгісі.                                                                                                                                        -әйел дарағы (шешесі). Шолпанның астрономиялық белгісі .

Х- дарақтар арасында шағылысты белгілемейтін  белгі.

F – шағылыс үдерісінің нәтижесі, яғни ұрпақтар. (латыншы filii-балалар) сөзінің бірінші әріпі:

F1 – балалар;  F2 — немерелер; F3-шөберелер, тағы сол тәрізділері

А- басымдылық белгі немесе ген.

а – басымдылық белгі немесе ген.

 

5. Зерттеушілер тобы: «б»: Гамета тазалығы. Ген тазалығын талдау жасау арқылы анықтау.
6. Ғалымдар: «Биолог-генетиктер»ген тазалығы бойынша толықтыру жасайды.
7. Шығармашылық жұмыс: Сатбаев Мақсат «Эвтаназия – дүние жүзілік проблема»жұмысынан қысқаша мағлұмат.
8. Дәрігерлер: «Дәрілік өсімдіктердің экологияға әсері» тақырыбындағы шығармашылық жұмысында насихаттау, алдын алу шараларын пайдалана отырып өзінің профилактикалық жұмысын жүргізу. (дәрумендер кітапшалар)
9. Журналистер:

«Астана — хабар»телеарнасынан Жанықұлова Жанай.

«Хабар» телеарнасынан Кентаева Дидар.

1. V. Сабақты бекіту:

а) биологиялық диктант

ә) тест

1. үйге тапсырма: тапсырманың орындалуына нұсқау беріледі.

$38 оқу, терминдермен жұмыс.

VII. Жаңа сабақ және үй тапсырмасы бойынша оқушылар білімін бағалау. Қойылған бағаларға анализ жасау