Темір

Тәрбиелік: химия пәні талап ететін ұқыптылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Дамыту:оқушыларға тақырыпқа сәйкес игерілетін материалды ойлауға мүмкіндік жасай отырып, ой-өрісін, ғылыми түсініктермен дамыту.

және белсенді түрде меңгеруге дайындалу кезеңі

Табиғатта таралуы

Өнеркәсіпте алынуы

Темірдің маңызды қосылыстары

Темір оксидтері мен гидроксидтері

Темірдің биологиялық ролі

Темірдің қолданылуы

Темір атомының электрондық қабаты:+26 2е)8е)14е)2е)

Темір –табиғатта алюминиден кейінгі кең таралағн элемент

Темір табиғатта қосылыс түрінде кездеседі. олар:Fe₃O₄ магнетит,Fe₂O₃ гематит,лимонит,FeS₂ пирит.Темір минералды сулардың құрамында сульфат және гидрокарбонат түрінде кездеседі.Адамзатқа ертеден белгілі, аспан тасы деп аталады.Темір -жылтыр , күміс тектес ақ металл,тығыздығы -7,87 г/см3 оның бақу температурасы +1539 жоғары.Қаттылығы -4,6,иілгіштік, магниттік қасиеті бар.

Сызбанұсқаны толтыру

Темірдің басқа салалармен байланысы

Биология:Қан гемоглобинінде қызыл түс беру, темір иондары, сүйек кемігінде синтезделеді, адам ағзасында 35 г болады.Темір өсімдік құрамында болады.

Ғарыш: Темір аспан тасы 1749 ж Енесейден Сібір ұстасы  сом темір  кесегін тапқан.

Медицинада:Радиация әсерінен гемоглобин синтезделмесе, адам ақ қан ауруына шалдығады.Медицинада дәрілік препараттары изотоптары пайданылады, қан ауруларында қолданады Темір мөлшерін қалыпты сақтау үшін.

Халықтық педагогика: Темір зергерлік және кәсіптік бұйымдарда пайдаланады.нақыштау, оюлау, құймалау, жалату,т.б

География: Қарағанды металлургия комбинаты, Балқаш, Өскемен,Шымкент, Павлодар, металлургия зауыттары, Теміртау.

Тарих: ҮІІғ темір металын пайдаланған.Ғұннан тарайтын Ашина руы жу-жандарға  темір өндіруші болған.Олар найза, қылыш, семсер, тұрмыстық бұйымдар жасаған.

Физика: Темір(ІІ) тұздарының судағы ерітіндісілерін электролиздеу арқылы алу тотықсыздану, тотығу Fe+2e-Fe 2CI-2e-CI₂ бейтарап орта.

Инабат негіздері: Меккедегі қара тас –таза темірден тұрады.

Оның ауада тіреусіз қалқып тұруы-темірдің магниттік қасиетіне негізделген.

Өнеркәсіпте алынуы: Fe₃O_{4 +}4СО_— 3Fe+4СО₂

Тақтаға химиялық қасиеттері бойынша реакция теңдеуін жазугалогендермен, күкіртпен,су,тұз қышқылымен, тұздармен әрекеттесуін жазу

Бейнефрагмент

Мыс оксидіне темір шегені батыру, қорытынды реакция теңдеуін жазу.

Темір оксидтері

FeO-қара түсті ұнтақ, суда ерімейді.негіздік қасиет көрсетеді.

Fe₂O₃-күрең, қоңыр ұнтақ, суда ерімейді.Бұл оксидке де негіздік қасиет тән

Fe₂O₃+Н₂SO₄—-FeSO₄+H₂O

Бірақ жоғары температурада ол екідайлы оксидтер сияқты негіздік оксидтермен және балқытқанда сілтімен қосылады.

Кальций ферриті цемент өндірісінде түзіледі.Темір тұздарының құрамында күшті қышқылдар суда гидролизденіп, қышқыл орта түзеді.

Темір қосылыстарына сапалық реакция темір тұздарын сілтіліермен сапалық реакция бойынша анықтау болады.

Fe-Fe₂O₃-Fe-FеSO₄-Fe(OH)₂-Fe(OH)_3-Fe₂O₃

№6Қыздырылған темір (ІІІ)арылы сутектік өткізіп, темір алуға болады.Егер 2,24 л сутек жұмсалса, темірдің массасын есептеңдер.реакция өнімінің шығымы теориялық мүмкіндіктің 95 пайызын құрайды.

 Сөзжұмбақ, реферат құрастыру

Білімділік

Дамытушылық

Тәрбиелік

Молекуладағы атомдардың бір-біріне әсерін талдау.

және белсенді түрде меңгеруге дайындалу кезеңі, (реактивтермен жұмыс, бейнефрагменттер көрсету(

Біратомды метил спирті()метанол, этанол, СН3ОН;

СН₃-СН₂ОН молекуладағы гидроксид топтары байланысқан радикалдардың сипатына қарай спирттер: қаныққан-метанол, қанықпаған- аллил спиртіне ароматты- бензил спирті болып бөлінеді.Молекула құрамында ОН тобының санына қарай бір, екі, үш атомды спирттер деп бөлінеді.Қаныққан бір атомды спирттердің жалпы формуласы СпН2п+1ОН .Алканолдарға бірнеше құрылымдық изомерия тән: көміртек тізбегінің изомериясы және класаралық изомериясы болады.

Көміртек қаңқасының изомериясы СН₃-СН-СН₂-ОН

ОН   тобының  изомериясы

Класаралық изомериясы

С₄Н₁₀О

Бутанол -1, диэтил эфирі

Алкандар атауындағы ан- жұрнағына –ол жұрнағы жалғанады.

          Химиялық қасиеттері. Спирттердің химиялық қасиеттерін анықтайтын гидроксил тобы және ол байланысқан радикалдардың құрылысы.

1. Спирттің гидроксил тобындағы сутек атомының орнын  белсенді металдар баса алады;
2. этанол натриймен әрекеттескенде, натрий этилаты мен сутек түзіледі,
3. Спирттердің мұндай металл туындыларын алкоголяттар деп атайды. Алкоголяттар қатты заттар, гидролизге ұшырайды.Гидроксил тобында жүретін реакциялар. Спирттер молекуласындағы С-Он байланысының үзілуі арқылы жүреді.
4. Дегидратация реакциялары. Спирттерге су тартқыш заттар қосып қыздырса, су бөлініп  шығады, реакцияның жүруі температураға және жағдайға байланысты болады.
5. Тотығу реакциялары.

Тотығу реакциялары.Тотықтырғыштардың әсерінен біріншілік спирттер альдегидке дейін тотығады.

Мыс оксиді тотығып, альдегид түзуі біріншілік спирттердің сапалық реакциясы

6. Спиртттер жанғанда энергия бөлінеді. Этанол көгілдір жалынмен жанады, құрамында көміртек атомы көп спирттер жарқырап, тіпті күйеленіп жанады. Спирттерді мотор отыны ретінде қолданғанда осы реакцияны пайдаланады.

33,6 литр (33,6 литр қ.ж) этиленді гидратацияланғанда түзілетін этанолдың массасын табыңдар?

Массасы 9 кг глюкозаны спирттік ашытып, қанша литр этанол алуға болады? Этанолдың тығыздығы 0,789 кг/м3