Синтаксис. (подготовка к ЕНТ)

Шығыс Қазақстан облысы

Ұлан ауданы

Таврия ауылы

«Таврия орта мектебі» КММ-нің

 қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі Мукатаева Жадыра Базарбаевна,

орыс тілі мен әдебиеті мұғалімі Акемиева Гуляайым Оразбаевна

 

Тема урока: Синтаксис. (подготовка к ЕНТ).

МЕТОДЫ: Стратегии РУХ (т.е. критическое мышление через чтение и письмо    КМ)

Вид урока: интегрированный (русский язык, казахский язык)

Цели:  повторение раздела синтаксиса и какова ее функция, определять способы связи словосочетании, анализ простого предложения, повторить сложные предложения.

Развивать критическое мышление через чтение и письмо.

Умение работать в команде.

Воспитывать умение внимательно слушать и слышать, уважать другое мнение. Поддерживать других и быть благожелательными.

НАГЛЯДНОСТЬ: на доске записаны слова-назидания  Абая

Оборудование:  кластер СИНТАКСИС, маркеры, тесты 2013 года.

Ход урока:І. Ой ашар.

1. Тіл білімінің дыбыстық жағын зерттейтін сала (фонетика
2. Тіліміздегі сөздердің жиынтығы (лексика
3. Сөз таптарын зерттейтін сала (морфология

І. Қызығушылықты ояту.а) Ой қозғау.

Топпен жұмыс.

Тапсырма-Топтастыру

І топ- Қазақ тіліндегі синтаксистің зерттеу объктісі не?

ІІ топ-Орыс тіліндегі синтаксистің зерттеу объктісі не?

ІІ. Мағынаны тану сатысы.

 Сөз тіркесіне арналған тест сұрақтары:

Сөз тіркесі

І топ

1. Қабыса байланысып түрған тіркесті табыңыз.

А) Орындалған арман.

Б) Кітап сыйлады.

С)Ерте келді.

Д) Орын иелену.

Е) Баспасөз беттері.

2. Матаса байланысқан сөздерді табыңыз.

А) Ауылдың азаматы.

Б) Үйге шейін жүрді.

С) Бізді көрді.

Д) Қатал тағдыр

Е) Көрмеге кетті

3. Бастауыш баяндауышпен жақ жағынан жекеше, көпше түрде байланысатын тіркесті көрсетіңіз.

А)Матасу.

Б)Қиысу.

С) Менгеру.

д) Жанасу.

Е) Қабысу.

 

4. Меңгеруді табыңыз.

А) Қыз бен жігіт айтысы.

Б) Әдемі қыз.

С) Кеше келген.

Д) ) Алғашқы айлар.

Е) Кітапханадан келді.

 

5.Табыс, шыгыс, барыс, жатыс, көмектес септік жалғауы арқылы жасалатын байланысу түрін көрсетіңіз.

А)Матасу.

В)Қиысу.

С)  Менгеру.

д) Жанасу.

Е) Қабысу.

 

Тесты по Словосочетанию:

1. Укажите ПРИМЫКАНИЕ:

А) он добился

Б) добиваться успеха

С) крупный успех

Д) строить город

Е) добиваться уверенно

2. Укажите словосочетание. Построенное по способу управления:

А) живет далеко

Б) рыжий циркач

С) разделю  ребятам

Д) на старом дубе

Е) бегу прочь

3.Найти управление:

А) приехали вечером

В) красивый город

С) ехать ночью

Д) починить  часы

Е) возвращаться поздно

4. Укажите словосочетание, связанное по способу согласования:

А) читаю газету

В) учит  стихотворение

С) юные спортсмены

Д) живет далеко

Е) играет хорошо

5.Словосочетание,  образованное по способу согласования:

А) медленно опускаться

В) очень  опустел

С) носить очки

Д) опустевший дом

Е) ночевка в лесу

 

ІІ топ

Қабысуды ажыратыңыз.

А) Адамның қабілеті.

Б)Қабілет өлшемі.

С) Қабілет туралы ойлану.

д) Бәсекелестік қабілет.

Е) Қабілетін дамыту.

 

 

2.Қандай байланысу түрі?

 А) Матасу.

В)Қиысу.

С) Менгеру.

д) Жанасу.

Е) Қабысу.

3.Матасуға қатысы бар септік қайсы?

А) барыс

В) ілік

С) жатыс

Д) атау

Е) көмектес

4.Меңгеруді тап.

А) Шарықтап тұр

В) Дөңесте тұр

С) Оқушының жабдығы

Д) тоқыма белбеу

Е) қызық кітап

5. Сөздердің орын тәртібі арқылы байланысын көрсет.

А) емтиханның қортындысы

В) ғаламшарға саяхат

С) пәк сезім

Д) үйіне қарай  жүгірді

Е) Отанды сүю

6. Найти управление

А) укрывает землю

В) падает снег

С) капли заблестели

Д) день догорал

Е) тихо прошептать

7. Укажите словосочетание в прямом значении

А) темная история

В) холодный день

С) холодный взгляд

Д) хмурое небо

Е) чистая совесть

8. Укажите словосочетание, связанно по способу согласования:

А) подъехать к озеру

В) хорошо плавать

С) блестящий успех

Д) отчаянно смелый

Е) близко от берега

9. Укажите словосочетание, построенное по типу: прилагательное+ существительное

А) интересно заниматься

В) этот путешественник

С) очень интересно

Д) прекрасный день

Е) встретил путешественника

1. Словосочетание, в переносном значении

А) глубокое озеро

В) летний вечер

С) железная воля

Д) медвежья берлога

Е) железная дорога

 

2 тапсырма:  Жай сөйлемге синтаксистік талдау:

 

Разбор простого предложения (по членам предложения, надписать над каждым членом части  речи и дать характеристику простого предложения).

 

І-топ.Ұялшақ сыбағасынан құр қалар.

 

1.На юго-восточном склоне горы Коктюбе расположена телевизионная башня оригинальной конструкции

 

2 тапсырма:  Жай сөйлемге синтаксистік талдау:

 

Разбор простого предложения (по членам предложения, надписать над каждым членом части  речи и дать характеристику простого предложения).

 

ІІ-топ. Арман адамды мүмкіндігі асқақ мақсаттарға жетелейді.

 

2.К нравственным чертам казахского народа относятся щедрость и гостеприимство.

 

Тапсырма: Құрмалас сөйлем

 

І топ

1. Сабақтас құрмалас сөйлемді табыңыз.

А) Сырымбет атауында, Сырымбет ұғымында бейне бір сиқырлы күш бардай.

В)Көшің көрнекті болсын десең, көлігің күтімді болсын.

С) Ақылды жылдығын ойлайды, ақылсыз күндігін ойлайды.

Д)Саналымен санаспа, санасызбен жанаспа.

Е) Естіген, көрген жұрт таңданады да, таңырқайды да.

 

2. Салалас құрмалас сөйлемді ажыратыңыз.

А) Аузы қисық болса да, байдың ұлы сөйлесін.

В)Тіл ерді қабірге салады, нарды қазанға салады.

С) Зейнетке шыққанмен, Құрьшбай үйде тыныш отырмайды.

Д) Ел-елдің заңы басқа.

Е) Сөз жүйесін тапса, мал иесін табар.

3. Ыңғайлас салаласты табыңыз.

А) Өнімді еңбек атқарам десең, көпке сүйен.

В) Ол үйге кайтып келісімен, оны нағашысы жанына шақырып алды.

С) Асыл тастан, өнер жастан шығады.

Д) Оның жүзінде эжімнен сау жер жоқ, әйтсе де беті ойнақы еді.

Е) Келгендер арасында Абай бүрыннан білетін Дэндібай, Еренай сияқты қарттар бар және екі-үш орта жастағы адам бар.

4.Қарсылықты бағыныңқы сабақтасты табыңыз.

А)Олжабектің қалтасынан насыбай кетпейді, бірақ елге бермейді, өзі атады.

В) ¥рғанына титтей міз баққан да, қалт еткен де жоқ.

С) Жаңбыр жауғандықтан, кешігіп қалдық.

Д) Қарауыл суы қатты тасып жатқанмен, енсіз болатын.

Е) Ол келгенше, мен де бітірдім.

5.Шартты бағыныңқылы сабақтасты көрсетіңіз.

А)Ибраһим мырзаның тұрагы — Семей жері.

В)Өмірдің өз заңы бар: қуаныш пен қайғы үнемі алмасып жатады.

С)Тозар елдің жанжалы бітпес, озар елдің арманы бітпес.

Д) Сен қазір жұмысқа кіріспесең, ертең үлгере алмайсың.

Е) Мен келіп едім, сен жоқ екенсің

 

Тесты по сложным предложениям:

Укажите количество пропущенных запятых в предложении:

Тяжелые  грозди сирени дышали росою а сад перепутавший тени уже заливала заря.

А) 1                     В) 3                  С) 0                            Д) 4

2. Укажите предложение с разделительным союзом:

А) Солнце  светит уже  по-весеннему, однако в доме пасмурно.

В) К утру буря утихла, мы тоже крепко заснули.

С) Блеснула молния, и грянул гром.

Д) То хрустнет ветка, то вскрикнет птица.

Е) Березы распустились,  дубы же стояли обнаженные

2. Укажите вид подчинения.

Но я все-таки верю, что наступит момент, когда он устыдится страха и объявит ему войну.

А) последовательное

В) соподчинение

С) параллельное

Д) неоднородное

Е) однородное

3. Двоеточие в бессоюзном предложении:

А) Есть желание учиться будет желание и время созидать.

В) В глазах у меня потемнело голова закружилась.

С) Светлеет воздух видней дорога яснеет небо.

Е) Наташа не узнавала звезд созвездия запутались в ветвях деревьев и потеряли знакомые очертания.

4. Укажите предложение с придаточным изъяснительным.

А) Мы шли туда, куда вела лесная тропинка.

В) Человек, равнодушный к родному языку, — дикарь.

С) Я очень рада, что вы приехали.

Д) Пишите так, чтобы словам было тесно, а мыслям просторно.

Е) Он читал так, что ясно слышалось каждое слово.

5. Схема предложения:

Когда она прошла мимо нас, от нее повеяло тем неизъяснимым ароматом, которым дышит иногда записка милой женщины.

А)                        В)                        С)                        Д)                Е)

 

ІІ топ

1.Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сөйлемді ажыратыңыз.

А)Біраз отырған соң, күндіз көп жүріп шаршаған Гауһар ұйықтап қалды.

В)Көшті жайлауға жөнелтіп жіберді де, Есеней мен Ұлпан қыстау салатын жер көруге жүріп кетті.

С)Арман-тілектің айтылмай қалған элг де талайы барын сезсе де, Мэдидің бұдан эрі тыңдағысы келғен жоқ.

Д) Самсаған жастар әскерше тізіліп тұрьш, алақан ұрды.

Е) Жұрт сені қандай жаксы көрсе, оны да сондай көреді.

 

2. Кезектес салалас сөйлемді табыңыз.

А)Экологияны сактайык, соған ат салысайық.

В)Зор дауыстың астарында бірде нэзік иірімдер өріледі, бірде мөлдір сезім там-түмдап тамшылайды.

С)Ұлтым деген ұлының абыройын асқақтатып, мәртебесін көтеру — елге сын.

Д) Жұмахан не ауылға барарын білмеді, не қаладагы жұмыстарып бітірерін білмеді.

Е) Еңбек Ері жұлдызын тағып тұрған сэтте көңілі кейде толқу мен тебіреніске, кейде қуанышқа толы еді.

3.Салаластың түрін ажыратыңыз.

Қына тасқа бітеді, білім басқа бітеді.

А) Ыңғайлас.

В)Талғаулы.

С)Себеп-салдар.

Д)Қарсылықты.

Е) Кезектес.

4. Шартты бағыныңқы сабақтасты табыңыз.

А)Жақсы үстаздық етсең, болашақтан тірек табарсың.

В)Өзеннің суы тайыз болғанмен, жағасы тік.

С) Қайта-қайта киім ала бергенше, домбыра алсайшы.

Д) Жылқы су ішіп болған соң, қүдық қасындағылар желі басына келді.

Е) Аспан шайдай ашылып, күн нұры шуағын төгіп тұр.

5. Қарсылықгы салалас құрмалас сөйлемді табыңыз.

А)Рабиға әбден шаршаған еді, сондықтан Жамалдың сұрағына жауап бермеді.

В)Ұлболсын жауап беруден, сөйлеуден тартьшбайды, — неге екені белгісіз, қамығады.

С)Тынысы тарылып, тұла бойы бір ысып, бір суынды.

Д) Марат уәдесін орындар, не біржолата бас тартар.

Е) Туған қызы екенін біле тұра, Салтанаттың өзіне Абайды кепілге бермейтін болыпты

1. Количество пропущенных знаков препинания.

Я зачитался до того что не сразу понял кто позвал меня.

А) 2            В) 5                        С) 4             Д) 1                           Е) 3

2. Укажите сложноподчиненное предложение с придаточным определительным:

А). М.В. Ломоносов впервые доказал, что  тепло возникает в результате движения  молекул.

В). деревня, где скучал Евгений, была прелестный уголок.

С). Бедному глухому и в голову не могло прийти. Что Муму выдаст себя своим визгом.

Д) Толе би посоветовал воинам основать столицу там, где сейчас отряд сделал привал.

Е) Как только мы поднялись на гору, открылся великолепный вид.

3. Сложноподчиненное предложение с последовательным подчинением (знаки не поставлены)

А) Я пришел к тебе с приветом рассказать что солнце встало что  оно горячим  светом по листам затрепетало.

В) Когда началась война многие поэты и писатели стали военными корреспондентами чтобы словом поддержать боевой дух народа.

С) Я отвечал что природа хороша что особенно хороши в наших местах закаты.

Д) Старик не ответил  что он будет делать складом если найдет его.

Е) Разговор с Нелидовой  показал Батурину как он плохо  вдумывается в жизнь как мертвы его мысли.

4. Значение причины в бессоюзном сложном предложении.

А) Не легко  вырастить плодовое дерево:  много оно требуеи труда и заботы.

В) Выглянуло солнце, и сразу потеплело.

С) Чтобы в мире не было войны, за мир бороться мы должны.

Д) Молвит слов – соловей поет.

Е) На улице холодно, и  надо одеться потеплее.

5. Укажите тип подчинения придаточных предложений.

Сонечка писала, что настроение тяжелое, что все беспокоятся за него.

А) комбинированное подчинение

Б) неоднородное подчинение

С) управление

Д) однородное подчинение

Е) последовательное подчинение

 

ІІІ. Ой толғаныс сатысы.рефлексия : слова-назидания  Абая
 Бағалау

ОЦЕНОЧНЫЙ ЛИСТ –(на каждую группу)

ВИДЫ РАБОТЫ

ФИО	Клас-тер (теория	Словосоче-тание	Простое Предложен.	Сложные Предложен	Ак-тив.	Общая оценка
1.	Мади-на
2.	Жани-бек
3.	Аида

 

 

ОЦЕНОЧНЫЙ ЛИСТ –(на каждую группу)

ВИДЫ РАБОТЫ

ФИО	Клас-тер (тео-рия)	Словосоче-тание	Простое Предложен.	Сложные Предложен	Ак-тив.	Общая оценка
1.	Еркелік
2.	Айсұлу
3.	Шырын

 

(Спикеры зачитываю список и оценки)