1918-1920 ж.ж . Азамат соғысы

Қызылорда қалалық  қосымша  білім беру  оқу – әдістемелік  орталығы

«Бейіндік  оқыту»  бөлімі

      Үйірме   жетекшісі: Садықова А.Ө

Сабақтың  тақырыбы:   1918-1920 ж.ж . Азамат  соғысы

Сабақтың  мақсаты: Қазақстанда  Кеңес  үкіметіне  қарсы қарулы  күресінің  негізгі  күштері.

Білімділік мақсаты: Қазақ ауылының  бай  шонжарлары  және  бай- солардың  мүделерін  қорғайтын  саяси  партиялардың  болуы, азамат соғысының салдарын түсіндіру.

Дамытушылық  мақсаты: Қабілеттерін  шығармашылық  ізденіс  жұмыстарымен  жұмыс жасау, тарихи жылдарға  талдау  жасау.

Тәрбиелік  мәні: Азаматтық  тарихи  тұлғалардың  ергілгін  насихаттау.

Сабақтың  түрі:  Аралас сабақ

 

Көрнекілігі: Оқулық,  плакаттар, карта,  компьютер, суреттер.

 

Пән аралық  байланыс:Әдебиет, математика.

 

 

Сабақтың  барысы:   І. Ұйымдастыру  кезеңі.

Оқушылар назарын сабаққа аудару.

 

ІІ. Үй  тапсырмасын  қайталау.

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

 

Үй тапсырмасын  сұрау.

«Уақыт намалық  кенет сайысы».

І топқа. 1916 жылғы ұлт -азаттық көтеріліс.

1. Патша  өкіметі 1916 жылы  қазақтардан 40 мил  га  шұрайлы  жерлерін тартып алды.
2. 1917 жылы 45 мил десятина жер тартып алды,
3. 1916жыл 25 маусымда патшаның жарлығы шықты.
4. Жарлық  бойынша «19-43  жас аралығындағы  ер адамдар тыл жұмысына  шақырылды»
5. Түркістан мен Қазақстанан 500 мың  адам алу  көзделді.
6. 1916ж 20 шілде Курапаткин Түркістан генерал- губернаторы  болып тағайындалды.
7. 1916 жыл 11 тамызда  5 мыңнан астам көтерісшілер Қарқара  жәрмеңкесін  басып алды.
8. 1916 жылы  қыркүйек А.Иманов көтерісшілерден  жасақ құрып әскери  өнерге  үйретті, қару

құюуды  ұйымдастырды.

1. 1916 жылы  көтеріліс  кезенде  қазақтар жарты  млн  кеміді.

 

1. 1916 жылы көтеріліс  кезінде  Қытайға  көшіп кеткен  қазақтардың   саны – 238 мың
2. 1916 жыл 9 қыркүйек Бекболатты  Боралдай  асуында  дарға  асты.
3.  1916 жыл қазан – Жетісу  көтерілісі  талқандалды.
4. Жетісу  губерниясы  53000 шаруашылыққа  кеміді.
5. 1916 жыл 22 қазан Амангелді  басшылығымен 15000 көтерілісші  Торғай қаласын  қоршады.
6. 1917 жыл Торғай  көтерілісі талқандалды.

 

ІІ топқа. Қазақстанда  кеңес үкіметінің  орнатылуы.

1. 1917 жыл 25 қазанда  Петрогратта  төңкеріс  болып, бейлік  кеңестердің  қолына  көшті.
2. 1917 ж 30 қазан  Перовскіде кеңес  үкіметі  орнады.
3. 1917 жылы  6 қарашада  Әулиеатада кеңес  үкіметі  орнады.
4. 1918 жылы 2,3 наурызда  Вернида кеңес  үкіметі  орнады.
5. 1918 жылы  17 мамырда  Суландыру  жұмыстарына  50 млн сом қаржы  бөлу туралы  декрет шықты.
6. 1918 наурыз, сәуір Орынборда Кеңестердің   Торғай  облыстық  съезінде Қызыл Армияда бөлімдерін  құру  туралы  шешім  қабылдады.
7. 1918 жыл қазақ депутатарының  Ақмола  уездік  съезінде  Алаш орда  автономиясын  теріске шығарған  теріске шығарған шешім  қабылдады.
8. 1918 жылы  20 сәуір 1 мамыр ташкентте  Түркістан өлкесінің  кеңестерінің  төтенше  5 съезі болды.
9. 1917 жылы 22 қарашада Ферғана  қандығының  бұрынғы  астанасы Қоқан қаласында  Бүкіл Түркістандық  4 съезі  ашылды.
10. 1917 жыл мамырда  мұсылмандардың  Бүкілресейлік съезі өтті.
11. 1918 жылы қаңтар Өскемен,  Павлодар  кеңес  үкіметі  орнады.
12. 1918 жылы көктемде  Екібастұз, Қарағанды, Ембі, Спасск,  кәсіпорныдарын мемлекет қарамағына  алу  туралы  декрет  шықты.
13. 1918 жылы  наурызда  Қазақ газеті  жабылды.
14. 1917 жылы Әулеиеата,  Меркеде «Жас қазақ» ұйымы  құрылды.
15. 1917 ж 5 -13 желтоқсан аралығында Орынборда  ІІ –ші  жалпы  қазақ съезі  ашылды.

 

Жаңа  сабақ  жоспары:

1. Күнтізбе.
2. Тарихи хроника
3. Тарихи тұлғалар
4. Көркем әдебиет
5. Карталар жиынтығы.
6. Өз – өзіңді тексер.

Күнтізбе

• 1917 ж. қазан-қараша – Перовскіде, Әулиеатада, Шымкентте, Орынборда кеңес үкіметі орнады.
• 1917 ж. 14 қараша – Орынборда Әскери-төңкерістік комитеттің құрылып қаладағы бүкіл өкімет билігінің өзіне көшкендігін жариялауы.
• 1917 ж. 20 қараша – РКФСР Халық Комиссарлары Кеңесінің «Россия мен Шығыстың барлық мұсылман еңбекшілеріне» үндеуін қабылдауы.
• 1917 ж. қараша-желтоқсан – Петропавлда, Оралда, Қостанайда, Ақмолада Кеңес үкіметі орнады.
• 1918 ж. қаңтар-наурызда – Ақтөбеде, Павлодарда, Семейде, Верныйда Кеңес үкіметі орнады.
• 1918 ж. 14 мамыр – РКФСР Халық Комиссарлары Кеңесінің Ә. Жанкелдинді Дала өлкесінің төтенше комиссары етіп тағайындауы.
• 1918 ж. 20 шілде-11 қараша – Мәскеуден Ақтөбе майданына қару-жарақ пен оқ-дәрі жеткізу жөніндегі Ә. Жанкелдиннің экспедициясы.
• 1918 ж. 10 қыркүйек-1919 ж. 14 қазан – Черкасск ерлік қорғанысы.
• 1919 ж. 22 қаңтар – Қызыл Армияның Орынборды азат етуі, Түркістанның еліміздің орталығымен төте байланысын қалпына келтірілуі. Ақтөбе майданының жойылуы.
• 1919 ж. 24 көкек-11 шілде – Оралдың ерлік қорғанысы.
• 1919 ж. 16 маусым – В. И. Лениннің Орал қаласының қаһарман қорғаушыларына жолдаған құттықтау телеграммасы.
• 1919 ж. 10 шілде – РКФСР Халық Комиссарлары Кеңесінің «Қырғыз өлкесін басқару жөніндегі Төңкерістік комитет туралы» В. И. Ленин қол қойған декреті.
• 1919 ж. 11 шілде – 25-ші Чапаев дивизиясының Орал қаласын азат етуі.
• 1919 ж. 19 тамыз – Қызыл Армияның Қостанайды азат етуі.
• 1919 ж. 30 қазан – Қызыл Армияның Петропавлды азат етуі.
• 1919 ж. 12 қараша – Қызыл Армияның Көкшетауды азат етуі.
• 1919 ж. 26 қараша – Қызыл Армияның Атбасар мен Ақмоланы азат етуі.
• 1919ж. 30 қараша – Қызыл Армияның Павлодарды азат етуі.
• 1920 ж. 26 тамыз – Бүкілроссиялық Орталық Атқару Комитеті мен РКФСР Халық комиссарлары Кеңесінің В. И. Ленин мен М. И. Калинин қол қойған «Автономиялық Қырғыз (Қазақ) Кеңес Социалистік Республикасын құру туралы» декреті.
• 1920 ж. 4–12 қазан – Қазақ АКСР Кеңестерінің бірінші съезі.

Тарихи  хроника

Азамат соғысының басталуы

• 1918 жылы мамырда Чехославак корпусының бүлігі басталды. Антанта империалистерінің қолдауымен бұл бүлік ең алдымен Солтүстік-Шығыс Қазақстанда басталды.
• 1919 жылы 31 мамырда Петропавлды ақ гвардишылар басып алды. Сондай-ақ ақ гвардияшылар маусымда Ақмола мен Павлодарды, Семей мен Көкшетауды, Омбы мен Қостанайды басып алады.
• Алашорда үкіметі ақ гвардияшылардың Кеңес өкіметіне қарсы интервенциясын қолдап, қарулы интервенцияға қосылды.
• Контрреволюцияға Антанта империалистері көп көмек көрсетті. Мысалы, АҚШ Колчак армиясына түрлі қару-жарақ, Англия 200 мыңдай әскерге қару-жарақ және киім берді.
• 1918 жылы 29 наурызда ақ гвардияшылар Орал қаласын басып алды.
• 1918 жылдың аяғына қарай Колчактың басқаруындағы Анненков дивизиясы Жетісу жеріне басып кірді.

 

Тарихи тұлғалар

• Бақытжан Қаратаев(1860-1934 ж.ж)
• Әліби Жангелдин (1884 – 1953 ж.ж)
• Иманов Амангелді Үдербайұлы (1873 – 1919 ж.ж)
• Тухачевский(1893-1937ж.ж)
• Анненков Иван Александрович(1802-1887ж.ж)

 

Көркем әдебиет

Ахмет Байтұрсынов  «Төңкеріс және  қазақтар»  мақаласынан  үзінді.

Карталар  жиынтығы.

 

 

 

 

 

Өз-өзіңді  тексер.

Азамат соғысы және революция. Интервенция мен азамат соғысының басталуы.

1. Атаман Дутов Орынборды қашан басып алды?

• б) 1918 жылы маусымда

2. 1918 жылы Жетісу майданына жіберілді:

• а) Атаман Анненков дивизиясы

3. Әскери коммунизм саясаты жылдары еңбек салығы қандай жұмыстарға енгізілді?

• а) Жол салу, жүк тасу жұмыстарына

4. 1920 жылы мамырда армияға шақырылған азаматтардың жасы:

• с)19–35 жас

5. Қазақ атты әскер бригадасы саяси бөлімнің меңгерушісі қызметін атқарған қайраткер:

• б) Б. Қаратаев

6. Ақтөбе майданы қашан ашылды?

• д)1919 жылы қыркүйек

7. Анненков тобының 250 тұрғынды азаппен өлтірген қоныс:

• а) Подгорное

8. Черкасск қорғанысының тарихи маңызы:

• с) Сібір мен Орта Азия контрреволюциясының бірігуіне жол бермеді

9. Атбасар уезінің Мариновка қонысындағы партизан командирі:

• д) Н. М. Ирченко

10. Орал мен Орынбор облыстарын азат етуді қай майданға жүктеді?

• д) Түркістан майданы

Азамат соғысы және революция.

1. Солтүстік Жетісу майданы қашан жойылды?

• а) 1920 жылы наурыз

2.1920 жылы Қазақ АКСР-дегі халық саны:

• с) 5 млн -ға жетті

3. Жетісу және Петропавл- Көкшетау темір жолдарының маңызы:

• д) Елдің ашыққан облыстарының халқын астықпен қамтамасыз ету

4. Солтүстік Жетісуда Кеңес өкіметін орнатуда үлкен рөл атқарған шайқас:

• б) Черкасск қорғанысы

5. Алаш зиялыларын Кеңес өкіметі жағына шақырған ағартушы, гуманист:

• б) А. Байтұрсынов

6. Азық- түлік салғыртығы қашан енгізіледі?

• а) 1919 жылы қаңтар

7. Қырғыз (Қазақ) АКСР-і Орталық Атқару комитетінің төрағасы:

• д) С. Мендешев

8. Алашорданы тарату туралы шешім қашан қабылданды?

• б) 1920 жылы 9 наурыз

9. Әскери коммуниз саясатының негізгі белгілері:

• с) Берілген жауаптардың бәрі дұрыс

10. Черкасск қорғанысының партизандары неше ай бойы тойтарыс берді?

• а) 13 ай

Тест 65

Азамат соғысы және революция.

1. Қазақ жеріне ерекше қатыгездік көрсеткен атамандар:

• б) Дутов пен Анненков

2. Қырғыз (Қазақ) өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитет қашан құрылды?

• с) 1919 жылы 10 шілде

3.1919 жылы қыркүйекте Мұғалжар станциясында 1 армия қандай майданмен түйісті?

• а) 1-армия Ақтөбе майданымен

4. Орал облысы ақ гвардияшылардан қашан толық азат етілді?

• д) 1919 жылдың соңы

5. Қазревком қандай орган?

• а) Әскери -азаматтық басқарма

6. Партизан соғысы кең өрістеген аймақ:

• д) Солтүстік Жетісу

7. Черкасск қорғанысы қашан болды?

• с) 1918 ж. Маусым-1919 ж. Қазан

8. Алаш өкілдерін Кеңес өкіметі жағына шығаруға итермелеген жағдай:

• д) Ақ гвардияшылар мен интервенттердің қатыгездігі

9. Семейде Колчак өкіметі қашан құлатылд?

• а)1919 жылы қараша

10. Қырғыз (Қазақ) АКСР-ның 1920–1924 ж. ж астанасы:

• с) Орынбор.

 

Сергіту  сәті.

«Миға  шабул»

Сурет таратылып  беріледі, суретті дұрыс етіп қойып  беру керек.

8 млн адам қаза тапты

Демографиялық  жағдай  ауыр  болды.

Қорытынды:

 

Бекіту:

1. Тұлғалар ерлігі,  өмірін айтып беру…..
2. Оқушы  тұлғаның  орнына «өзін»  қояды….
3. Менің  алдыма  қойған  мақсатым ……..
4. Менің  болашаққа  қосар үлесім……
5. Менің  бүгінгі  сабақтан  алған  әсерім…..

Бағалау:  

Оқушыларды  өзін — өзі  бағалауы.

 

Үйге  тапсырма:

Қазақ өлкесенідегі майдандардың  жойылуы  туралы  деректер   жазу.

[bws_related_posts]