Басы » Биология » Биологиядан 541 сұрақ-жауап тегін

Биологиядан 541 сұрақ-жауап тегін

15 января 2025 Биология Пікір қосу 66 рет қаралды

  1. Жасушаның құрылысын, химиялық құрамын зерттейтін ғылым цитология
  2. Лейкоциттердің ядросынан нуклеин қышқылын тапқан ғалым Ф.Мишер
  3. 1609 жылы микроскоп құрастырған ғалым Г.Галилей
  4. 1665 ж. Жасушаны көрген ғалым Р.Гук
  5. 1831 жылы өсімдік жасушасының ядросын ашты Р.Броун
  6. 1839 жылы Я.Пуркине жасуша ішіндегі сұйықтықты протоплазма д.а. Я.Пуркине
  7. 1838-1839 жылдары жасуша теориясының негізін салған ғалымдар М.Шлейден мен Т.Шванн
  8. Жасуша өзіндей жасушалардың бөлінуінен пайда болғанын анықтаған ғалым Р.Вирхов
  9. 1931 жылы электронды микроскоп ойлап тапқан ғалымдар Девиссон мен Калбек
  10. Менделеевтың периодтық жүйесіндегі110 элементтердің ағзада кездесетіні 80
  11. Макроэлементтерге жатады С,О2, Ν2, Н2, Ρ,S
  12. Макроэлементтердің жасушадағы үлесі 98%
  13. Ион түрінде кездесетін элементтердің жасушадағы үлесі 1%
  14. Ион түрінде кездесетін элементтер хлор, натрий, кальций,фосфор, калий т.б.
  15. Микроэлементтердің жасушадағы мөлшері   0,02%
  16. Ұйқы безінде болатын элемент никель
  17. Мидың ақ затында болады молибден
  18. Тілдің сілемейліқабықшасында болады қалайы
  19. Бүйректе болатын элемент кадмий
  20. Көздің торлы қабығындағы элемент барий
  21. Май ұлпасында болатын элемент бор
  22. Гипофиз безінде болады хром
  23. Бор жетіспеуінен ауруға шалдығатын өсімдіктер қант қызылшасы, зығыр
  24. Хлорофилл құрамында болатын элемент магний
  25. Жасушада фтор жетіспесе п.б. ауру сүйек пен тістің өсуіне әсер етеді
  26. Селеннің мөлшері артса жануарларда болатын ауру  жүні түсіп, тұяғы өспейді
  27. Жасушадағысудың мөлшері  75%
  28. Эмбрион жасушасындағы су мөлшері 95%
  29. Ми жасушасындағы су мөлшері 80%
  30. Суда ерімейтіндер гидрофобты – липидтер,май
  31. Суда еритіндер гидрофильді-минералды тұздар
  32. Органикалық заттар май, липидтер, көмірсу, нәруыз, нуклеин қышқылы
  33. «Көмірсу» терминін ұсынды Шмид
  34. Қарапайым көмірсулар моносахаридтер
  35. Триозаға жатады сүт қышқылы, пирожүзім    ( құрамында 3 көміртек атомы бар, ашу, тотығу процесіне қатысады)
  36. Тетроза    эритроза , зат алмасуға, фотосинтезге қатысады
  37. Пентоза рибоза, дезоксирибоза, нуклеинқышқылдары құрамында болады
  38. Гексоза глюкоза, галактоза, фруктоза қан құрамы, жүйке жүйесі, ішкі секреция бездерінің жұмысын реттейді
  39. Күрделі көмірсулар дисахарид, полисахарид
  40. Дисахаридтерге жатады сахароза, мальтоза, лактоза
  41. Полисахаридтер крахмал, клечатка, целлюлоза, гликоген
  42. Көмірсудың маңызы энергия көзі, құрылыс материалы, қорек
  43. 1 г көмірсу ыдырағанда бөлінетін энергия 17,6 КДж
  44. Липидтерге жатады холестерин, майда еритін витаминдер, кейбір гормондар
  45. Майдың мономері глицерин мен  карбон қышқылдары
  46. Қатты май құрамында болады қаныққан карбон қышқылы
  47. Липидтер қызметі құрылыс, энергия көзі, қорек, қорғаныштық, су көзі
  48. 1 кг май ыдырағанда түзілетін су 1,1 кг су
  49. 1 г май ыдырағанда бөлінетін энергия  38,9 КДж
  50. Нәруызды зерттеді 1736 ж. Беккори
  51. Нәруыз мономері аминқышқылы
  52. Аминқышқылдары арасында пептидтік байланыс болатынын анықтады Э.Фишер
  53. Нәруыз молекуласы құрамындағы аминқышқылдарының саны 20
  54. Аспарагус өсімдігінен аспарагин алды    1806 Р.Воклен, К.Робике
  55. Нәруыздан глицин алды А.Браконно
  56. Нәруыз құрамына кіретін аминқышқылының жағдай    α-жағдайдағы аминқышқылы
  57. Жай нәруыздар протеиндер – альбумин, глобулин, гистон, протамин
  58. Күрделі нәруыздар протеидтер – фосфолипидтер, гликопротеидтер, хромопротеидтер
  59. Альбуминдер кездеседі жұмыртқада, сүтте, қанның сарысуында
  60. Глобулиндер кездеседі қан сарысуы, жұмыртқа, ет, сүт, өсімдік ұлпасы құрамында
  61. Гистондар жануар және өсімдік жасушасының ядросында
  62. Протеиндер гидролизденгенде   тек аминқышқылдарына ыдырайды
  63. Протеиндер гидролизденгенде   аминқышқылдары мен көмірсуларға ыдырайды
  64. Құрамында фосфор қалдығы бар күрделі нәруыз фосфолипидтер
  65. Гликопротеидтер жай нәруыз бен көмірсудан тұрады. Муцин, қан плазмасында болады
  66. Хромопротеидтер жай нәруыз бен бояғыш заттарға ыдырайды. Гемоглобин, миоглобин, хлорофилл жатады
  67. Орақ пішінді жасушалы анемияны тапты Л.Полинг
  68. Орақ пішінді жасушалы анемияның п.б. гемоглобин құрамындағы глутамин қыш.орнын валиннің басуынан п.б.
  69. Пептидтік байланыс -NН-СО-
  70. Нәруыздың бірінші реттік құрылымы аминқыш.қалдықтары бір-бірімен кезектесіп тізбектесіп байланысуы
  71. Нәруыздың екінші реттік құрылымы аминқыш.қалдықтары оралма тәрізді байланысуы
  72. Нәруыздың үшінші реттік құрылымы полипептидтік тізбек екі бүктеліп, шар пішінді болып, күкірт атомы бар аминқышқылы цистеин радикалы арасындағы байланыс
  73. Нәруыздың төртінші реттік құрылымы  бірнеше шумақталған оралымнан тұрады
  74. Фибрилді нәруыз миозин, кератин
  75. Глобулды нәруыз гемоглобин
  76. Қыздыру, химиялық заттар әсерінен нәруыз құрылымының өзгеруі денатурация
  77. Денатурацияға ұшырайтын нәруыз құрылымы алдымен үшінші, одан кейін екінші реттік құрылымы
  78. Нәруыз қызметі құрылыс материалы, тасмалдау(гемоглобин),қозғалыс (миозин), қорғаныш (антидене), катализдік (ферменттер),энергетикалық(1 г.-17,6 КДж)
  79. Нуклеин қышқылдарын жасуша ядросынан тапты  Ф.Мишер
  80. Нуклеин қышқылы құрамында 4 нуклеотид болатынын тапты 1951 ж. Э.Чаргафф
  81. Пуриндік негізге жататын нуклеотидтер аденин, гуанин (қос сақиналы)
  82. Пиримидиндік негізге жататын нуклеотидтер тимин, цитозин (БІР САҚИНАЛЫ)
  83. ДНҚ молекуласының құрылымдық моделін жасады Дж.Уотсон, Ф.Крик
  84. ДНҚ мен РНҚ құрамы рибоза және дезоксирибоза қанты, азотты негіз, фосфор қышқылы бар
  85. Адининге комплементарлы Тимин, Цитозинге комплементарлы Гуанин
  86. Г мен Ц арасындағы байланыс үш сутектік, А мен Т арасында  екі сутектік байланыс болады
  87. ДНҚ молекуласының екі еселенуі редупликация
  88. Ата-анадан берілетін тұқым қуалау ақпараты беріледі    ДНҚ-ның екі еселенуі кезінде
  89. Екі еселенудің жолдарын болжаған ғалымдар М.Месельсон мен Ф.Сталь
  90. Жаңа тізбекте молекула пайда болу үшін алдыңғы ДНҚ-ның қос оралымының матрицасы сақтала еселенуі Сақтала екі еселену
  91. Азотты негіздер арасында әлсіз сутектік байланыс үзіліп, негіздер ыдырап, ДНҚ-ның қос тізбегінің екі жаққа кетуі жартылай сақтала екі еселену
  92. ДНҚ молекуласы қысқа бөлшектерге ыдырайды да, жаңа қос тізбектің негізі қаланады бытыраңқы екі еселену
  93. ДНҚ-ның екі еселенуіне қатысып, сутектік байланыстарды үзетін фермент ДНҚ-ның полимераза ферменті
  94. полимераза ферментін ашты Артур Корнберг
  95. ДНҚ –ның үзінді түрінде екі еселенуін анықтады Р.Оказаки
  96. Үзінділерді бір-бірімен жалғастырушы  лигаза
  97. ДНҚ қызметі тұқым қуалайтын белгілерді ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу, ДНҚ бөлінуі кезінде екі еселену арқылы өзіндегі генетикалық ақпаратты РНҚ-ға беру
  98. ДНҚ екі тізбекті РНҚ бір тізбекті
  99. РНҚ-дағы нуклеотидтер тимин орнына урацил
  100. Т-РНҚ қызметі ДНҚ ақпаратына сәйкес үшөрімді оған қарама қарсы бөлігіндегі үшөрімге сәйкес келетін аминқышқылын жапсырып алып, нәруыз мол. Синтезделетін жерге тасмалдау
  101. А-РНҚ қызметі ДНҚ-дан көшіріп алған тұқымқуалау ақпаратын р РНҚ-ға жеткізу
  102. Жасуша мембранасының қызметі қорғаныштық, зат алмасу
  103. Өсімдік жасушасының мембранасы тұрады жасунық, клечатка
  104. Жануар жасушасының мембранасы тұрады сыртқы және ішкі қабаты нәруыздан, ортаңғы қабаты фосфолипидтен
  105. Жануар жасушасының  сыртқы қабықшасын түзетін молекула   гликокаликс                                                                                                                                                             
  106. Өсімдіктер, жануарлардың цитоплазмамен тікелей байланысқан мембранасының ішкі қабаты плазмалемма
  107. Плазмалемманы құрайтын молекулалар сырты көмірсудан, іші нәруыздан
  108. Плазмалемманың химиялық құрамы 60% нәруыз, 40% май, 2-10% көмірсу
  109. Эндоцитоз мембрана арқылы заттардың ішке енуі
  110. Пиноцитоз су тамшыларының енуі, фагоцитоз   ірі түйіршіктердің енуі
  111. Эндоцитозға қарама-қарсы процесс экзоцитоз
  112. Эндоцитоз қызметі гликокаликске шоғарланған нәруыз, ферменттер, полисахаридтер, май тамшыларын сыртқа шығарады
  113. Жасушалар байланысады жасуша аралық  байланыс арқылы
  114. Ядроны қоршап жататын қоймалжың, іркілдек зат цитоплазма
  115. Цитоплазма құрамында  нәруыз, фермент, нуклеин қышқылы,көмірсу, АТФ болады
  116. Цитоплазмадағы нәруыз тубулин нәруызы
  117. Цитоплазманың түпнегізі гиалоплазма
  118. Эукариотты жасуша гиалоплазмасындағы нәруыз мөлшері 20-25%
  119. прокариотты жасуша гиалоплазмасындағы нәруыз мөлшері 50%
  120. Гиалоплазма матриксінде бар гликолиз ферменті, азотты негіз, аминқышқылдары, майлар  
  121. Эндоплазмалық торды ашты 1945 ж. К.Портер
  122. Түйіршікті эндоплазмалық тор рибосомалар болады, нәруызды синтездейді жіне әр түрлі ферменттерді гольджи жиынтығының қуыстарына жеткізеді
  123. Тегіс эндоплазмалық тор гликолипидтерді синтездеп, тасмалдайды
  124. Ішкі тор тәрізді апарат деп аталады Гольджи жиынтығы
  125. Гольджи жиынтығының қызметі эндоплазмалық тордан келген заттарды өңдеп, көпіршік ретінде сыртқа шығарады
  126. Асқорыту мүшесі деп атайды лизосоманы
  127. Лизосоманы ашты 1955 ж. Де Дюв
  128. Лизосома қызметі зиянды заттарды ерітеді
  129. Өсімдік жасушасындағы лизосома ірі вакуоль түрінде болады
  130. Лизосома құрамында    60-қа жуық гидролиздеуші ферменттер бар
  131. Дән, түйіршік деген мағынаны білдіреді митохондрия
  132. 1850 жылы митохондрияны жәндіктер бұлшықетінен тапты Р.А.Келликер
  133. 1894 ж. микроскоппен митохонрияны көріп, биобласт деп атады Р.Альтман
  134. 1897 жылы митохондрия деген ат берді неміс анатомы К.Бенда
  135. Митохондрия матриксінде (түпнегізінде) болады ДНҚ,РНҚ, рибосома, түйіршіктер
  136. Митохондрия қос мембраналы
  137. Ішкі мембрана құрамы 60-70% нәруыз, 25-30% липидтер, нуклеин қышқылы және витаминдер бар
  138. Сыртқы мембрана құрамы 15% нәруыз, 85% фосфолипидтер
  139. Митохондрия қызметі АТФ синтездейді
  140. Қос мембраналы органоид пластидтер
  141. Хлоропалсттың ішкі қабатында болады тилакоидтер, строма
  142. Тилокоидтерден түзіледі граналар
  143. Хлорофилл дәндеріне күн сәулесінің түсуінен бейорганикалықзаттардың органикалық заттарға айналуы фотосинтез
  144. Хромопласт күлте, жеміс-жидекке түрлі түс береді
  145. Лейкопласт қоректік заттарды қорға жинайды
  146. Нәруыз биосинтезін жүзеге асыратын органоид рибосома
  147. Рибосома мембранасы жоқ
  148. Бір нәруыз молекуласының синтезіне бірнеше рибосоманың қатысуы полисома
  149. Митохондрия мен хлоропластағы рибосомалар қызметі құрылыс қызметін атқаратын нәруызды синтездеу
  150. Жасуша орталығы құрамы центриоль мен центросферадан тұрады
  151. Жасуша орталығының қызметі митоз және мейозды бөлінуге қатысады
  152. Қозғалыс органоидтері кірпікше, талшық, жалған аяқтар, миофибрилдер
  153. Цитоплазмадағы сұйықтыққа толы қуыс вакуоль
  154. Өсімдік вакуолі ірі
  155. Вакуольдер қызметі ас қорыту, зәр шығару  (қарапайымдарда)
  156. Ядро құрылысы мембрана, ядро шырыны,ядрошық
  157. Көп ядродан тұрады бауыр, сүйек, бұлшықет, кебісше
  158. Ядро қабықшасының ішіндегі қуысты толтырып тұрады ядро шырыны
  159. Шар тәрізді тығыз денешік ядрошық
  160. Ядрошық құрамы 1,5%ДНҚ, 8%нәруыз болады
  161. Ядрошық қызметі 70% цитоплазмалық РНҚ, 30% ядролық РНҚ-ны синтездейді
  162. ДНҚ жіпшелерінен, нәруыздан тұратын ядроның маңызды бөлігі хромосомалар
  163. Хромосома саны Жылқыда- 66, бақада —26, дрозофилада-8, жүгеріде-20, бұршақта-14, маймылда-48
  164. ДНҚ-ның жіпшелерінен тұратын созылыңқы тығыз денешік хромосома
  165. Хромосома құрамы 40% ДНҚ,40%гистон, 20% қышқыл нәруыз, аз мөлшерде РНҚ болады
  166. Хромосомадағы құрылыс қызметін атқаратын нәруыз гистон
  167. Қышқыл нәруыз қызметі хромосома қозғалысына, ДНҚ мен РНҚ синтезіне, организмдегі белгілерге жауап беретін нәруыз қызметін атқарады.
  168. Ядро мен цитоплазма арасындағы байланысты қамтамасыз етеді РНҚ
  169. Центромералы буын ахромотин жіпшелерінің бір ұшын байланыстырады, хромосоманы екіге бөледі
  170. Центромераның хромосоманың дәл ортасына орналасуы     метацентрлі
  171. Центромераның хромосоманың  ортасынан сәл оңға н/е солға қарай орналасуы     субметацентрлі
  172. Центромераның хромосоманың бір ұшына жақын орналасуы, тең емес екі ашаға бөлінуі     акроцентрлі
  173. Центромераның хромосоманың ұшында орналасуы     телоцентрлі
  174. хромосоманың екінші буыны өте ұзын, хромосоманың аз бөлігін негізгі бөлігінен бөлуі   спутникті
  175. Қарапайым құрылысты микроорганизмдерді тапты А.Левенгук
  176. Микроорганизмдерді берекесіз жәндіктер тобына жатқызды К.Линней
  177. күнделікті тұрмыста пайдалануға болатынын тәжірибе жүзінде анықтады М.Тереховский
  178. микрорганизмдердің ашу процесіне қатысатынын және ауру тудыратын бактерияларды тапты Л.Пастер
  179. Күкіртті бактерияларды тапты С.Н.Виноградский
  180. Цианобактерияларды фототрофты бактериялар  н/е көк жасыл балдырлар д.а.
  181. Вирустарды зерттейді вирусология   вирус- У, Ивановский тапты
  182. Темекі теңбілі вирусымен зақымдалған жапырақ сарғая бастайды     9-11 күннен кейін
  183. Темекі жапырағында вирус бөлшектері алты қырлы кристалл пішінді шоғыр түзетінін дәлелдеді У.Стенли
  184. Вирустардың бактерияларды зақымдап ерітуі   бактериофаг
  185. 1915 ж. бактериофагты сипаттады Ф.Туорт
  186. Топалаңды қоздыратын бактерияларды ерітетін бактериофагты тапты 1898 ж. Н.Ф.Гамалея
  187. Іш сүзегін қоздыратын бактерияларды ерітетін бактериофагты тапты 1917 ж. Д.Эрелль
  188. Фагтың көбею сатысының ұзақтығы 30-90 минут
  189. Бактериофагтар тіршілігін жояды 50%-қ глицерин ерітіндісінде, +1000с температурада
  190. Бактерия жасушасында тіршілік етіп, жасушасын ерітпейтін, көбейгенде ғана зақымдайтын фагтарды тасмалдаушы бактериялар     лизогенді д.а.
  191. Тұмау қоздырғышы табылды 1933 ж.
  192. Полиомиелит қоздырғыштары таралады су, тағам, ауа арқылы
  193. Тірі организмдердегі белгілі бір тәртіппен кезектесе жүретін химиялық реакциялар жиынтығы Метаболизм,      зат алмасу
  194. Энергиясы мол органикалық заттардың ыдырап, энергияның бөлінуі  катаболизм
  195. Қарапайым бейорганикалық заттардың АТФ пен НАДФ·Н энергиясын жұмсап, органикалық заттарға айналуы анаболизм
  196. Глюкозаның тотыға отырып ыдырауы гликолиз
  197. Гликолиздіңдайындық кезеңі өтеді цитоплазмада
  198. Гликолиздің дайындық кезеңінде органикалық заттар бейорганикалық заттарға ыдырайды
  199. Гликолиздің оттексіз ыдырауы анаэробты
  200. Гликолиздің оттекті ыдырауы аэробты
  201. Анаэробты және аэробты ыдырау процесі жүреді митохондрияның ішкі мембранасында
  202. Гликолиздің оттексіз ыдырауы кезіндегі реакциялар жиынтығы   13 реакция
  203. Гликолиздің оттексіз ыдырауы реакциясына қатысады  1 моль глюкоза, 2 Моль АДФ
  204. Гликолиздің оттексіз ыдырауы   нәтижесінде түзіледі 2 моль АТФ, 2 моль сүтқышқылы
  205. Гликолиздің оттексіз ыдырауы нәтижесінде түзілген энергия 320 КДж
  206. Гликолиздің оттексіз ыдырауындағы 200К Дж энергия, 40%-ы жұмсалады  АДФ-ң АТФ-ке айналуына
  207. Гликолиздің оттексіз ыдырауында жасушада АТФ түрінде сақталатын энергия 120 КДж 60%-ы
  208. Гликолиздің оттекті ыдырауындағы реакцияға қатысатын бастапқы зат     2 моль сүтқышқылы
  209. Гликолиздің оттекті ыдырауында реакция нәтижесінде түзіледі        36 моль АТФ
  210. Гликолиздің оттекті ыдырауындағы энергия     2600 КДж
  211. Гликолиздің оттекті ыдырауында АТФ-ң химиялық байланыс энергиясына айналады 1440 КДж, 54%
  212. Гликолиздің оттекті және оттексіз ыдырауындағы потенциалды энергия   1520 КДж, 55%
  213. Лимон қышқылының айналымына даярлық басталады пируват молекуласының өзгеруінен  басталады
  214. 1930 жылы лимон қышқылының айналымын ашқан ағылшын биохимигі   Г.Кребс
  215. Тыныс алу мүшелеріміз арқылы көмірқышқыл газы өнімдерін бөліп шығарады Пируват молекуласы реакцияға түскен кезде
  216. АТФ-тың бір молекуласы синтезделеді лимон қышқылының әр айналымында
  217. Фотосинтездің жарық фазасында АТФ синтезіне «Н» қоймасындағы энергияны пайдаланатын ферменттер АДФ-аза
  218. АТФ синтезделеді гликолиз және лимон қышқылының айналымында
  219. АТФ-тың негізгі бөлігі түзіледі Химио-осмос процесінде
  220. Химио-осмос процесі жүреді фотосинтезде хлоропластарда, митохондрияда тыныс алғанда
  221. Организмнің тіршілігі үшін қажетті энергия орталығы АТФ
  222. су электролизіне ұқсас жарық энергиясының әсерінен судың ыдырау реакциясы Су фотолизі    
  223. Фотосинтездің жарықта жүретін реакцияларының нәтижелерінде түзіледі АТФ, НАДФ∙Н, су фотолизі
  224. Су фотолизі реакциясының әсерінен атмосфераға бөлінеді оттек молекуласы
  225. Су фотолизі реакциясының әсерінен атмосфераға оттек молекуласының бөлінуін анықтады     1939 ж. Роберт Хилл
  226. Фотосинтездің қараңғы фазасында реакцияның бастапқы заты ретінде қатысады бес көміртекті қосылыс, СО2
  227. Қараңғы фазада молекуласының құрамында алты атом көміртек бар глюкоза түзілу үшін қайталанатын реакция Калвин циклі алты рет қайталанады
  228. Қараңғы фазада көмірсудың түзілуіне жұмсалады АТФ энергиясы
  229. Қараңғы фазада реакция соңында түзіледі моносахарид, дисахарид, полисахарид
  230. Бейорганикалық заттардың тотығуы кезінде түзілетін энергия пайдаланылатын кезең Хемосинтез
  231. Бейорганикалық заттардан органикалық заттарды синтездеу қабілеті бар ферменттік реакциялар Хемосинтез
  232. Хемосинтезді ашты С.Н.Виноградский
  233. Синтезделетін нәруыз молекуласының құрамын анықтауда пайдаланады ДНҚ коды немесе генетикалық код
  234. Синтезделуге тиісті нәруыздың құрылымы туралы ақпарат жазылады ДНҚ молекуласында
  235. Аминқышқылдарын анықтайтын «генетикалық тіл» тұрады үшөрім немесе триплет
  236. Генетикалық кодтың негізгі қасиеті синтезделуге тиіс нәруыздың құрылымы туралы ақпаратты ДНҚ ген түрінде береді
  237. Нәруыз молекуласының құрылымы туралы ақпараты бар ДНҚ-ның шағын бөлігі ген
  238. ДНҚ молекуласындағы жасушаға қажетті әртүрлі нәруыздың құрылымын анықтайтын тұқым қуалайтын ақпарат генетикалық код
  239. Нуклеотидтердің комплементарлық принципіне сай ДНҚ-дан ақпараттық РНҚ «тіліне» аударылып жазылу принципі аталады транскрипция
  240. Синтезделуге тиісті нәруыз молекуласының құрылымы туралы ақпараттың алғашқы бастамасын ДНҚ молекуласынан көшіріп алады а РНҚ  
  241. Синтезделген а РНҚ –ның молекуласында ДНҚ-ның ақпаратына сәйкес келмейтін бөлігін кесіп тастайды    арнайы ферменттер
  242. а-РНҚ-дан алынып тасталған бөлік интрон
  243. а-РНҚ-дан алынып тасталған бөліктен қалған бөліктерінің бір-бірімен жалғасуы экзон
  244. а-РНҚ молекуласының ядрода синтезделуі сплайсинг
  245. Сплайсингті жүргізетін ферменттерге көмектесіп, коферменттер қызметін атқарады ядродағы РНҚ-лар
  246. Кофермент қызметін атқаратын РНҚ-лар қызметі экзондардың ұшын ұстап тұрады
  247. Ешбір ферменттер көмегінсіз өзіне-өзі сплайсинг жүргізе алады а РНҚ
  248. Өзіне-өзі ферменттік «катализ» жүргізетін а РНҚ-ны атайды  рибозим
  249. Аденин тізбектерінен тұратын а РНҚ молекуласының құйрығына жалғасқан жиынтық информосома
  250. Информосоманы ашты қазақ ғалымы М.Ә.Айтхожин
  251. Нәруыз молекуласының синтезделуінде матрица рөлін атқарады нуклеин қышқылдары
  252. Синтезделуге тиісті нәруыз молекуласының құрылымы туралы ақпаратты ген түрінде  береді    ядродағы ДНҚ молекуласы
  253. Генді а РНҚ көшіріп жазып алуы транскрипция
  254. Нәруыз биосинтезі жүреді рибосоманың кіші бөлігінде
  255. Рибосомалар, тРНҚ, аРНҚ, аминқышқылдары, ферменттер қатысында іске асады биосинтез реакциялары
  256. Нәруыз биосинтезіне қажет энергия АТФ
  257. Полипептидтік тізбекті түзудің басталуы инициация
  258. аРНҚ-ның кодоны мен т РНҚ-ның антикодонының бір-біріне сәйкес келіп, пептидтік тізбектің ұзаруы элонгация
  259. Пептидтік биосинтездің аяқталуы терминация
  260. Бір нәруыз молекуласын синтездеуге бірнеше рибосомалардың қатысуы полирибосома
  261. аРНҚ-дағы У-Г-Г кодонына ферменттердің жәрдемімен өзара байланысады
  262. Триптофан аминқышқылын тасмалдайтын т РНҚ-ның антикодоны А-Ц-Ц-мен
  263. аРНҚ-ның аялдау белгісі УАА,УАГ, УГА
  264. Полипептид матрицадан бөлінеді Рибосомалар а РНҚ-ның оң жақ ұшына жеткенде
  265. Бактерия жасушасында жүретін нәруыз биосинтезінің реттелуін тәжірибе жүзінде анықтады Жакоб, Львов, Моно
  266. Дене немесе сома жасушаларының күрделі бөлінуі митоз
  267. Жыныс жасушаларының күрделі бөлінуі мейоз
  268. Қарапайымдардың тікелей бөлінуі амитоз
  269. Ядроның бөлінуі кариокинез , цитоплазманың бөлінуі цитокинез
  270. Бөлінуге дайындық кезеңі интерфаза 3 кезеңнен тұрады
  271. Нуклеотидтер, аминқышқылдары, ферменттер, АТФжинақталады синтез алдыңғы кезеңде
  272. ДНҚ молекуласы синтезделіп, екі есе артады.Хромосомалар екі еселеніп,хроматидаларекі бөліктен тұрады синтез кезеңі
  273. ДНҚ мөлшері өзгермейді, РНҚ мен нәруыз синтезі жалғаса береді энергия жинақталады синтезден кейінгі кезең
  274. Митоз процесі тұрады 5 фазадан
  275. Хромосомалар жіңішке жіпше пішінге келіп, тығыздалып, жуандап, қысқарады. Ядрошық жойылып, центроиольдер екі еселеніп, полюстерге тартылады. Центриоль аралығында жіңішке ұршық жіпшелер түзіледі профазада
  276. Ядро қабығы ериді, кариоплама мен цитоплазма араласады, екі еселенген хроматидалар бейберекет таралады  прометафаза
  277. Бас кезінде хромосома қабықшасы байқалады, хромосомалардың барлығы экваторға жинақталады,ахроматин жіпшелеріне жабысады метафаза
  278. Ахроматин жіпшелеріне бекінген хроматидалар бір-бірінен ажырап, жеке хромосомаларға айналады, хромосомалар жасушаның екі жақ полюсіне тез жылжиды, ахроматин жіпшелері қысқарады, хромосома шиыршығы жазылады, хромосома ұзарып, жіңішкереді. Анафаза
  279. Хромосомалар полюстерге жетіп, жылжуы тоқтайды, ядро қабығы түзіледі, ядрошық қалпына келеді, цитоплазма бөлініп екі жас жасуша п.б.  телофаза
  280. Амитозды бөлінуді анықтаған 1841 Ремак
  281. Хромосомалардың толық жиынтығы диплоидты адамда 46
  282. Хромосомалардың жартылай жиынтығы гаплоидты адамда 23
  283. Адамдағы аутосомдық хромосомалар 22 жыныс хромосомалары  1 жұп
  284. Нағыз жыныссыз көбею спора, бүршіктену арқылы көбею
  285. Қолдан вегетативті көбею телу
  286. Телу жұмысын жүргізген И.В.Мечурин
  287. Жыныстық жолмен көбеюге қатысады аталық және аналық гаметалар
  288. Табиғатта сирек кездесетін жыныстық көбею партеногенез
  289. Партеногенездік жолмен көбею қабілеті бар жібек құртын алды Б.Л.Астауров
  290. Мейоздың бірінші бөлінуі редукциялы
  291. Мейоздың екінші бөлінуі эквационды
  292. Мейоздың бірінші бөлінуінде хромосомалар саны екі есе азаяды
  293. Мейоздың екінші бөлінуінде жыныс жасушалары п.б.
  294. Редукциялық бөлінудің күрделі сатысы профаза
  295. Жіңішке жіпшелер сатысы лептотена
  296. Қосарланған жіпшелер сатысы зиготена
  297. Хромосомалардың өзара жақындасуы коньюгация
  298. Жіпшелердің бір-бірінен алыстау сатысы диплотена
  299. Гомологты хромосомалардың бір-бірінен алмасуы кроссинговер
  300. Ядро қабықшасы еріп, ядрошық жойылады, кариоплазма мен цитоплазма араласады, хроматидалар экватор жазықтығына жинақталады. Метафаза
  301. Ұқсас хромосомалар екі полюске қарай тартылады,хромосома екі жіпшеден тұрады,хромосомалар полюске қарай тартылады. Хромосома саны бастапқы аналық жасушадағы хромосома санына қарағанда екі есе азаяды    анафаза
  302. Хромосомалар екі полюске жинақталады, ядро қабықшасы түзіліп, ядрошықтар синтезделеді,гаплоидты хромосомалары бар төрт гамета түзіледі. Телофаза
  303. І телофазадан кейін ДНҚ екі еселенбейтіндіктен гаплоидті хромосома жиынтығы бар гаметалар п.б.
  304. Мейоздың эквационды бөлінуі митоз процесіне ұқсас
  305. Жыныс гаметаларының жыныс бездерінде дамып-жетілуі гаметогенез
  306. Аталық жыныс жасушаларының даму процесі сперматогенез
  307. Аналық жыныс жасушаларының даму процесі овогенез
  308. Сперматогенез бен овогенез аймақтары: көбею, өсу, пісіп-жетілу, қалыптасу
  309. Көбею аймағында жасушалар митоз жолымен бөлініп, жасушалар саны көбейеді
  310. Өсу аймағында сперматоциттер төрт есе ұлғаяды
  311. Жыныс жасушаларының диплоидты хромосомалары бірінен кейін бірі келетін екі рет бөліну салдарынан гаплоидты жиынтыққа айналады пісіп-жетілу аймағында
  312. Сперматоцит жасушалары төрт сперматозоид гаметаларына айналады қалыптасу аймағында
  313. Ең ірі жасуша жұмыртқа жасушасы
  314. Аналық жыныс жасушаларының көбею кезеңі жүреді эмбриогенез кезеңінде жүреді, диплоидты овоциттер түзіледі
  315. бірінен соң бірі екі рет бөлінудің нәтижесінде цитоплазмасы мол үлкен овоцит жасушасы және бағыттаушы денешік түзіледі Аналық жыныс жасушасының пісіп-жетілу аймағында    
  316. Гаплоидті хромосома жиынтықтары бар аналық және аталық жыныс жасушалары ядроларының қосылуы ұрықтану
  317. Ұрықтанған жасуша зигота
  318. Қосарынан ұрықтанатын ағзалар гүлді өсімдіктер
  319. Триплоидті хромосома жиынтығы бар жасушадан түзіледі эндосперм
  320. Диплоидті хромосома жиынтығы бар жасушадан дамиды ұрық
  321. Гүлді өсімдіктердің қосарланып ұрықтану жолдарын ашты     С.Г. Навашин
  322. Ұрықтық ұқсастық жөніндегі ілімнің негізін қалады К.Бэр
  323. Ланцетниктің эмбрион жасушаларын зерттеді А.О. Ковалевский
  324. Биогенетикалық заңның негізін қалады Ф.Мюллер, Э.Геккель
  325. Жеке даму кезінде ата-тектерінің ересек формалары емес, олардың ұрықтарына тән белгілер қайталанатынын анықтады А.Н.Северцов
  326. Ұрықтанғаннан өмірінің соңына дейінгі даму-жеке даму онтогенез
  327. Ұрықтың дамуы эмбриогенез
  328. Туған сәттен басталады постэмбриогенез
  329. Іші қуыс шар тәрізді бір қабатты ұрық бластула
  330. Митозды жолмен бөліну нәтижесінде пайда болған бөлшектер бластомерлер
  331. Екі қабатты ұрық жапырақшалары гаструла
  332. Жеке мүшелер дамитын саты нейрула
  333. Ұрықтың эктодерма қабатынан пайда болатын мүшелер ми мен жұлын, екі көз, тері жабыны, есту мүшесі, иіс сезу мүшелері
  334. Энтодерма қабатынан пайда болатын мүшелер ас қорыту мүшелері, өкпе, бауыр, ұйқы безі
  335. Мезодерма қабатынан пайда болады желі, бұлшықет, шеміршек, қаңқа, бүйрек, қантамырлар
  336. Постэмбриондық даму жіктеледі: тура даму, түрленіп даму
  337. Түрленіп дамиды қосмекенділер, бунақденелілер
  338. Сүтқоректілер дамиды тура
  339. Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым генетика
  340. Генетика терминін ұсынды 1906 ж. У.Бэтсон
  341. «Ұрық плазмасы» туралы болжам ұсынды А.Вейсман
  342. Генетиканың негізін қалады Г.Мендель
  343. Мендельмен қатар тәжірибе жасап генетиканың дамуына үлес қосты Г.де Фриз, К.Корренс, Э.Чермак-Зейзенегг
  344. Тауықтың айдарының пішінінің тұқым қуалауын анықтады    У.Бэтсон
  345. Үй тышқандары жүндерінің ақ және сұр түстерінің тұқым қуалауын көрсетті  Кюэно
  346. Ген, генотип, фенотип ұғымдарын қалыптастырды 1909 ж. В.Иогансен
  347. Организмнің тұқымқуалайтын қасиеттерінің өзгеретіндігін көрсететін мутация теориясын ұсынды Х.де Фриз
  348. Радиоактивті сәулелердің төменгі сатыдағы саңырауқұлақтарда мутация тудыра алатынын дәлелдеді    Надсон, Филиппов
  349. Ген теориясын дамыту үшін эксперименттік және теориялық жұмыстар жүргізген ғалымдар   Серебровский мен Дубинин
  350. 1944 ж. тұқымқуалаушылықтың материалдық негізі –ДНҚ екендігін дәлелдеді О.Эври
  351. Мендель өз тәжірибелерінде қолайлы объект ретінде қолданды асбұршақ
  352. Асбұршақтың айрықша қасиеттері    өсіруге қолайлы, өздігінен тозаңданады
  353. Мендель асбұршақтың 34 сортының ішінен тәжірибеге алды 22 сортын
  354. Ата-аналары бір-бірінен бір жұп белгілері бойынша айырмашылығы бар дараларды шағылыстыру моногибридті будандастыру
  355. Доминантты басым белгі, рецессивті   басылыңқы белгі
  356. Доминантты гомозиготалы белгі АА
  357. Рецессивті гомозиготалы белгі аа
  358. Доминантты гетерозиготалы белгі Аа
  359. Ата-аналық формалар Р
  360. Гаметалар Г, шағылыстыру  ×, аналық  ♀, аталық ♂, ұрпақтар  Ғ
  361. Мендельдің бірінші заңы біркелкілік
  362. Мендельдің екінші заңы ажырау
  363. Мендельдің үшінші заңы  тәуелсіз тұқым қуалау
  364. Қарама-қарсы белгілерді анықтайтын  жұп гендер     аллелді гендер
  365. Ата-аналардан алынатын гендердің толық жиынтығы генотип
  366. Организмге тән ішкі және сыртқы белгілердің жиынтығы фенотип
  367. Аллельді гендердің екеуінің де әсері бірдей байқалып, аралық сипаттағы форманың қалыптасуы толымсыз доминанттылық
  368. Намазшамгүл өсімдігіне жасалған тәжірибенің бірінші будандық ұрпағы      толымсыз доминанттылық
  369. Моногибридті будандастырудың Ғ2 ұрпағындағы белгілердің генетикалық өзгеруі    АА,Аа,Аа,аа
  370. Дигибридті будандастыру кезінде Ғ2 –дегі будандар фенотипі бойынша   9:3:3:1
  371. Мейоз процесіндегі редукциялық бөліну аталық және аналық хромосомалардың ажырауына байланысты болатынын болжады    Э.Бенеден
  372. редукциялық бөліну және ұрықтану кезіндегі хромосомалардың орналасу тәртібі мен будан ұрпақтағы белгілердің тәуелсіз ажырауының арасында байланыс бар екенін анықтады В.Сеттон
  373. 1905 ж. жынысты анықтаудың хромосомалық негізін сипаттады Э.Вильсон
  374. Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясының негізін қалады Т.Морган
  375. Т.Морган генетикалық зерттеу жүргізуге қолданған қолайлы жәндік дрозофила  шыбыны
  376. Дрозофила шыбынының диплоидты хромосомалар жиынтығы 8
  377. Морган тәжірибесі бойынша Ғ2 ұрпақта алынды 17% ата-аналарына мүлде ұқсамайтын жаңа белгілер п.б., 83%-ы ата-аналарына ұқсас белгілердің тіркесіп тұқым қуалауы
  378. Тіркесу топтарының саны     хромосомалардың гаплоидті жиынтығына сәйкес келеді
  379. Аллельді емес гендер бір-бірінен толық тәуелсіз болу үшін орналасады әр түрлі хромосомаларда
  380. Жұп хромосомалардың айқасып, Х тәрізді фигуралар түзуі хиазма
  381. Ұқсас жұп хромосомалардың айқасуы кроссинговер
  382. Геннің хромосомадағы орны локус
  383. Хромосомадағы гендердің арақашықтығының өлшем бірлігі морганида, сантиморган
  384. Цитоплазмалық тұқымқуалауды зерттеді Корренс пен Баур
  385. Қазтамақ пен намазшамгүлдің ала жапырақтарының тұқым қуалауы цитоплазма құрнамындағы  пластидтер арқылы болады
  386. Өсімдік жасушасындағы пластидтердің құрамындағы ДНҚ арқылы болатын тұқымқуалау   пластидтік тұқым қуалау
  387. Ашыту бактериясының тыныс алу кемістігін зерттеу барысында оның митохондрия құрамындағы ДНҚ-ның өзгеруіне байланысты екендігін анықтады Б.Эфрусси
  388. Цитоплазмалық ұрықсыздықты ашты М.Родс
  389. Дигибридті будандастырудың көрінісін толық бейнелеу үшін пайдаланады Пеннет торын
  390. Цитоплазма және оның органоидтерінде шоғырланған тұқым қуалайтын факторлар плазмон деп аталады
  391. Хромосомада болатын тіркес гендердің орналасу сызбанұсқасы генетикалық карта
  392. Дрозофиланың 4 тіркестік топта шоғырланған гені 7000
  393. Жүгерінің 10 тіркестік тобында болатын гені 1000
  394. Төрт жұп хромосоманың әрқайсысының ұзындығын микроскоппен өлшеген К.Бриджес
  395. Гендердің әрекеттесуі жіктеледі аллельді, аллельді емес
  396. Гендердің аллельді әрекеттесуіне жатады толымсыз доминанттылық
  397. Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрі 4 түрі бар
  398. Екі немесе бірнеше аллельді емес доминантты гендердің бірін-бірі толықтырып, жаңа белгінің жарыққа шығуы комплементарлық
  399. Бір ген екінші генді басып, оның белгісін жойып жіберуі эпистаз
  400. Бір белгінің қалыптасуына бірігіп әсер ететін гендер полимерлі гендер
  401. Полимерия құбылысын ашты Н.Г.Нильсон-Эле
  402. Бірнеше генен тұратын аллельдер көптік аллель
  403. Аутосомды хромосомалар саны 22
  404. Аналықтағы жыныс хромосомасы   гомогаметалы ХХ
  405. Аталықтағы жыныс хромосомасы   гетерогаметалы ХУ
  406. Тауықтарда, құстарда, жібек құрты, көбелектерде аналық жыныс жасушасы   гетерогаметалы  ХУ
  407. Шегіртке, қандалада аталықтарында  ХО
  408. Қаракүйеде аналықтарында ХО, аталықтарында ХХ
  409. Жыныстық хромосомаларда орналасқан гендер арқылы тұқым қуалау Жыныспен тіркесіп тұқымқуалау
  410. Қанның дұрыс ұюы доминантты ген Н
  411. Гемофилия рецессивті ген Һ
  412. Ауруды анықтайтын рецессивті ген орналасады Х хромосомада
  413. Адамда болатын түрлі белгілер мен аурулардың тұқым қуалауын,оның шыққан тегіне қарай зерттеу    генеалогиялық әдіс
  414. Корольдер ауруы гемофилия
  415. Ауру адамның кариотипіне (хромосомалар жиынтығына ) талдау жасау цитогенетикалық
  416. Цитогенетикалық әдісті қолданып адамның жасушасында 22 жұп аутосомалар, бір жұп жыныстық хромосомалар болатынын анықтады Дж.Тийо, А.Леван
  417. Бір жұмыртқа жасушасының 1 сперматозоидпен ұрықтануынан екі эмбрионның дамуы бір жұмыртқалы егіздер
  418. Жеке даму барысында белгілі бір ауруды тасмалдайтын рецессивті гендерді анықтау арқылы болашақ ұрпақты ауыр зардаптардан алдын алу әдісі онтогенетикалық
  419. Тұқым қуалайтын өзгерістердің адам популяциясына таралу жиілігін зерттеу    популяциялық әдіс
  420. ДНҚ-ға талдау жасау арқылы тұқым қуалайтын өзгерістерді анықтау әдісі биохимиялық әдіс
  421. Хромосомалық ауруларға жатады Клайнфельтер, Шершевский-Тернер, Даун
  422. Клайнфельтермен ауырады тек ер адамдар 1000 ербаланың екеуі ауырады
  423. Клайнфельтер ауруының белгілері  жыныс бездері дұрыс жетілмейді, ақыл есі кем, аяқ қолы шамадан тыс ұзын, денесіне сәйкес келмейді
  424. Клайнфельтер ауруымен ауыратын адамның диплоидті хромосомалар жиынтығы   47 ХХУ
  425. Әйелдерде кездесетін хромосомалық ауру Шершевский-Тернер, 1000 қыздың 4-уі ауырады
  426. Шершевский-Тернер ауруының белгілері жыныстық жетілуі баяу, бедеу, бойы тапал, ақыл-есі кем, ашуланшақ.
  427. Шершевский-Тернер ауруымен ауыратындардың диплоидті хромосомалар жиынтығы    45 ХО
  428. Х хромосоманың артық болуына байланысты әйелдер арасында болатын ауру трисомия, алып әйел
  429. Трисомия ауруымен ауыратындардың диплоидті хромосомалар жиынтығы    47 ХХХ
  430. Алып еркек ауруымен ауыратындардың диплоидті хромосомалар жиынтығы    47 ХУУ
  431. Трисомия ауруының белгілері бойы шамадан тыс ұзын, әлсіз, жүйке жүйесінің дамуында кемістігі бар.
  432. Аутосомалардың дұрыс ажырамауынан болатын хромосомалық ауру Даун
  433. Даун ауруының белгілері   ақыл-есі кем, бойы аласа, беті дөңгелек, көзі қысыңқы әрі бір-біріне жақын, аузы жартылай ашық
  434. Даун ауруының диплоидты хромосомалар жиынтығы 47
  435. Шезофрения ауруының бір түрі фенилкетонурия
  436. Фенилкетонурия ауруының пайда болу себебі фенилаланиннің триптофанға айналмауынан
  437. Фенилкетонурияның белгілері миы мен жұлыны зақымдалып, психикасы төмендейді
  438. Фенотиптік немесе тұқым қуаламайтын өзгергіштік модификациялық
  439. Модификациялық өзгергіштік кезінде сыртқы орта жағдайлары әсерінен фенотип өзгереді
  440. Организмдердің генотипінің, хромосомалар мен олардың құрам бөліктерінің өзгеруіне байланысты болады мутациялық өзгергіштік
  441. Мутация ұғымын қалыптастырды Де Фриз
  442. Сыртқы орта факторының әсерінен пайда болған мутация мутагендер
  443. Радиоактивті сәулелер, ультракүлгін сәулелер, лазер сәулелері жатады физикалық мутагендерге
  444. Колхицин, этиленимин, никотин қышқылы жатады химиялық мутагендерге
  445. Жасушадағы зат алмасу процесінде түзілетін кейбір ыдырау өнімдері мен организмге тағам арқылы келіп түсетін радиоактивті заттардың ағзада жиналуынан болады биологиялық мутагендер
  446. ДНҚ молекуласындағы нуклеотидтердің орналасу ретінің өзгеруіне байланысты болатын мутация   гендік
  447. Хромосомалардың құрылымының өзгеруінен болатын мутация хромосомалық
  448. Хромосомаішілік өзгерістерге жатады дефишенсия,делеция,инверсия, дупликация
  449. Хромосома ұштарының жетіспеушілігінен болады дефишенсия
  450. Хромосоманың бір бөлігінің үзіліп түсіп қалуы делеция
  451. Хромосома бөлігінің 1800-қа бұрылуынан гендердің орналасу ретінің бұзылуынан болады инверсия
  452. Хромосоманың белгілі бір бөлігінің екі еселенуі дупликация
  453. Хромосоманың бір бөлігінің оған ұқсас емес басқа бір хромосомамен ауысып кетуі транслокация
  454. Жасушадағы хромосомалар санының өзгеруіне байланысты болатын өзгергіштік геномдық мутация
  455. Гаплоидті хромосомаларда болатын гендердің жиынтығы геном
  456. Геномдық мутацияның хромосома санының гаплоидты жиынтығына еселеніп көбеюі   полиплоидия
  457. Геномдық мутацияның хромосома санының гаплоидты жиынтығына еселенбей көбеюі   анеуплоидия, гетероплоидия
  458. Қарабидайдың тетраплоидті формасын шығарды В.С.Федоров
  459. Қарабидайдың тетраплоидті формасының диплоидты формасынан айырмашылығы сабағы мықты, дәндері ірі, салмақты
  460. Жыныстық көбеюі партеногенез жолымен жүретін жәндіктерде кездеседі полиплоидия
  461. Полиплоидия өте сирек кездеседі жануарларда, себебі бұндай жағдайда ұрпақ бере алмайды
  462. Анеуплоидия, гетероплоидияны байқады К.Бриджес
  463. Өсімдіктер селекциясында жекелеген хромосомаларды ауыстыру арқылы мол өнім алу үшін қолданылатын құбылыс  Анеуплоидия
  464. Жасуша цитоплазмасындағы плазмогеннің өзгеруіне байланысты болатын мутация цитоплазмалық
  465. Пластид құрамындағы геннің өзгеруіне байланысты болатын мутация хлорофилдік
  466. Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі ұқсас қатарлар заңын ашты Н.И.Вавилов
  467. Қатты бидайды қылтанақсыз жұмсақ бидаймен будандастырып қылтанақты сортын алды А.П.Чехурдин
  468. Популяция және таза линиялардағы тұқым қуалау еңбегінің авторы В.Иогансен
  469. Популяциядағы генотип пен фенотиптің таралу жиілігін анықтайтын формуланы ұсынды Г.Харди,В.Вайнберг
  470. Харди-Вайнберг формуласы Р2АА+2РqАа+q2аа
  471. Популяцияның, түрдің, немесе систематикалық топтың гендерінің жиынтығы гендік қор
  472. Фенотиптің бірте-бірте өзгеруіне және өзгергіштіктің реакция нормасының бір бағытқа қарай ауысуына апарып соғатын табиғи сұрыптаудың түрі қозғаушы сұрыптау
  473. Біршама тұрақты орта жағдайында тіршілік ететін түрлерде болатып, аз өзгерістер тудыратын мутация тұрақтандырушы сұрыптау
  474. Селекцияның теориялық негізі генетика
  475. Селекцияның міндеттері жануарлардың қолтұқымдарын, өсімдіктердің жоғары өнімді іріктемелерін, микроорганизмдердің  штамдарын шығару
  476. Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарын анықтады Н.И.Вавилов
  477. Банан, қант пальмасы,нан ағашы, саг пальмасы, қант қамысының отаны  Индонезия-Үндіқытайлық (Оңтүстік Азия)
  478. Күріш, тары, соя, тұттың отаны   Қытайлық-Жапондық( Шығыс Азия)
  479. Бұршақ, зығыр,сәбіз,пияз,грек жаңғағы,жүзім, бадамның отаны  Орта Азия
  480. Бидай, қарабидай, арпа, сұлының отаны Алдыңғы Азия
  481. Қырыққабат, бөрібұршақ,тарна, зәйтүн ағашы отаны Жерорта теңіздік
  482. Мақта, қарбыз,кофе, құмай, сорго, күнжіт,майкене отаны Африкалық, Аббиссиния
  483. Үрмебұршақ, қызанақ, жержаңғақ, ананас, картоп отаны   Оңтүстік Америка, Анд
  484. Жүгері, бұршақ, асқабақ, қызыл бұрыш, темекі, какао отаны Орталық Америка
  485. Индонезия-Үндіқытайлық (Оңтүстік Азия) орталығында алғаш қолға үйретілді ит, шошқа, тауық, қаз, үйрек
  486. Алдыңғы Азияда қолға үйретілді қой
  487. Кіші Азияда қолға үйретілді ешкі
  488. Еуропаның біраз бөлігінде тур Еуропаның далалы аймағында  жылқы    
  489. Орталық Америкада Лама (таутайлақ), күркетауық
  490. Бастапқы материалдан селекция үшін тиімді белгі-қасиеттері бар даралардың тобын бөліп алып сұрыптау жаппай сұрыптау
  491. Адам үшін қажетті белгі қасиеттері бар жеке дараларды іріктеп, әрі қарай ұрпақ алу жеке сұрыптау
  492. Туыстық будандастыру инбридинг, инцухт
  493. Туыстық емес будандастыру аутбридинг немесе алыстан будандастыру
  494. Туыстық будандастыру кеңінен пайдаланылады өсімдіктер селекциясында
  495. Аутбридинг нәтижесінде алынатын будан ұрпақтың генотиптері гетерозиготалы болғандықтан    жоғары мол өнімді болады
  496. Алыстан будандастыру арқылы бидай-бидайық, қарабидай будандарын алған селекционер Н.В.Цицин
  497. Гетерозис құбылысын жүгері өсімдігінен байқаған генетик Дж.Шелл
  498. Гетерозис құбылысында ұрпақта зат алмасу қарқыны жоғарлап, мол өнім алынады
  499. Бір-бірінен алыстау тұрған организмдерді будандастыру Гетерозис
  500. Күнбағыстың майлы сортын алды В.С.Пустовой
  501. Бидайдың Безостоя – 1 сортын алды П.П.Лукьяненко
  502. Мироновская -264,208 бидай сортын алды    В.Н.Ремесло
  503. Қазақстанда шығарылған ауылшаруашылық дақылдарының сорттары 200-ден аса
  504. Қант қызылшасының көп өнім беретін «Қазақстан плигибрид-24», «Қазақстан» сорттарын алды Ш.Н.Илялетдинов, М.Х.Мұратов
  505. Белгілі бір фактормен арнайы әсер ету арқылы болатын тұқым қуалайтын өзгергіштік жасанды, индукциялы мутагенез
  506. Индукциялы мутагенез алатын химиялық қосылыстар колхицин, этиленимин, азотты нитрит, акридин, никотин қышқылы
  507. Тұқымқуалайтын қасиетті радиация көмегімен өзгертуге болатынын дәлелдеді Г.А.Надсон, Г.С.Филиппов
  508. Дрозофила шыбынынан және жүгері өсімдігінен рентген сәулесінің мутагендік әсерін байқады Дж.Миллер, Дж.Стадлер
  509. Дрозофила шыбынының аналық жыныс жасушаларын йодты калийдің 10%-қ ерітіндісімен өңдегенде мутация болатынын анықтады В.В.Сахаров
  510. Аммиактың мутагендік әсерін байқады М.Е.Лобашев, қыша газының м.ә.б. Ш.Ауэрбах, Д.Рабсон, формальдегид пен этилениминің әсерін И.А.Раппопорт анықтады
  511. Полиплоидия түрлері автополиплоидия, аллополиплоидия
  512. Бір түрге жататын организмдердің хромосома санының еселеніп артуы автополиплоидия
  513. автополиплоидия арқылы ішінде дәні жоқ, түсімі жоғары дәмді триплоидті қарбыз сортын алды Жапон генетигі Г.Кихара
  514. Әр түрге жататын организмдердің хромосомалар жиынтығының бірігуі нәтижесінде пайда болады аллополиплоидия
  515. Тұрып пен қырыққабатты будандастыру арқылы туысаралық будан алды Г.Д.Карпеченко
  516. Бие мен есекті будандасытырып алды қашыр
  517. Гетерозис құбылысы арқылы алған қашыр өте төзімді. Ұзақ тіршілік етеді, бірақ ұрпақ бермейді
  518. Биязы жүнді қойды арқармен будандастырып   арқар-меринос алды   Бутарин, Жандеркин, Есенжолов
  519. Етті, жүнді қазақтың биязы жүнді қойын алды Бальмонт
  520. Солтүстік Қазақстан мериносын алды Еламанов, Медеубеков
  521. Сиырдың етті тұқымы қазақтың ақбас сиырын алды Мусин, Ғалиакберов
  522. Алатау сиырын алды Д.Н.Пак
  523. Алғаш рет трансплантация әдісімен қозы алды Мұхамбетқалиев
  524. Микроорганизмдерді сұрыптау арқылы алады антибиотиктер, витаминдер, ферменттер
  525. Бактерияның пайдалы мутантты түрлерін шығарды М.Х.Шығаева
  526. Жұқпалы аурулардың қоздырғышын тарататын бактериялар патогенді
  527. Адамға қажетті өнімдерді биологиялық объектілер көмегімен өндіру биотехнология
  528. Биотехнология көмегімен өндіреді антибиотиктер, аминқышқылдарын, витаминдер, ферменттер
  529. Генетика мен молекулалық биологияның қол жеткен табыстарының негізінде қалыптасқан биология ғылымының жаңа саласы Гендік инженерия
  530. генотиптің құрамынан жеке ген немесе гендердің тобы бөлініп алынып басқа бір организмге апарып орналастыратын әдіс қолданатын сала Гендік инженерия
  531. жабайы қылтаншөп өсімдігінің сары дақ ауруына төзімділігін анықтайтын генді жұмсақ бидай хромосомасына енгізді Америка ғалымы Е.Сирс
  532. Генетикалық инженерия әдісін жібек құртын өсіруге пайдаланды В.А.Струнников
  533. Жануарлардың дене жасушаларын бір-бірімен қосу арқылы екі жасушадағы генетикалық ақпаратты біріктіруге болатынын көрсетті Ж.Барский
  534. Маймылдың онкогенді вирусы мен бактериофактің және ішек таяқшасы бактериясы геномдарының түрлі бөліктерін біріктіру арқылы жаңа рекомбинантты ДНҚ алды П.Берг
  535. ДНҚ құрамынан жеке генді бөліп алу жұмысын жүргізді Дж.Беквит
  536. Генді химиялық жолмен қолдан синтездеген биохимик Х.Г.Корана
  537. Өсімдік жасушасындағы сферосомдарды тапты    Ханштейн
  538. Сфермосомалар орталығында орналасқан 2 қабатты фосфолипидті шар
  539. Сфермосомалар қызметі фосфолипид пен нәруызды қорға жинайды, өсімдіктің өсіп, дамуын реттейді
  540. Ағзаның сыртқы ортамен өзара байланысы және бейімделу формалары туралы идеяны ұсынды. Клод Бернар
  541. Ішкі орта тұрақтылығын (гомеостаз) физиологиялық көзқарас тұрғысынан түсіндірді Уолтер Кэннон

 

Ілмек

Добавить комментарий

Ваш e-mail не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

Авторлық құқықтары қорғалған. Сайт материалын пайладаланғанда сілтеме қойылу керек