Бес ешкі

Ақтөбе облысы
Әйтеке би ауданы
Қарабұтақ селосы
Қарабұтақ орта мектебі
Бастауыш класс мұғалімі
Ижанова Нургуль
Сабақтың тақырыбы: Бес ешкі
Сабақтың мақсаты:
Білімділік :  Оқушылардың Алдар көсе туралы білетін ақпараттарын бекіту. Іздендіру арқылы жаңа тақырыпты меңгеруге ықпал ету.Мәтіннің өзекті мәселесін анықтауға, өз ойын еркін айтуға, көпшілікке ойын жариялауға үйренеді.
Дамытушылық:   Оқушылар  өзіндік ізденісін, ойлау қабілетін , сөздік қорын молайтады ,  сөйлеу мәдениетін дамытады.
Тәрбиелік: Оқушы бойында адамдық ізгі қасиеттерді қалыптастыруға, жақсы мен жаман қасиеттерді ажырата білуге, адамгершілікке, адалдыққа баулуға орта құру.
Сабақтың түрі:  Жаңа білімді игеру
Сабақта қолданылатын әдістер: Сұрақ-жауап, «Джигсо» әдісі, топтық жұмыс, «Ротация» әдісі.
Сабақта қолданылатын көрнекіліктер: презентация, бағалау плакаты, ой қорыту плакаты
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру бөлімі
«Капитан»  ойынын ойнату. Балаларды ортаға шақырып, шеңбер құрамыз.

Матростар жүреміз.

Матростар еден жуамыз.
Матростар түскі ас ішеміз.
Матростар құтқару дөңгелегін жасаймыз.
Матростар кеме жасаймыз.(балалар топ-топқа 3-4 оқушыдан бөлінеді, сол топ болып саналады)
«Кемедегінің жаны бір» демекші , бүгінгі сабақта бәріміз жұмылып, біріге жұмыс жасайық. Білім атты теңізге батып кетпей, құтқару дөңгелектері арқылы достарымызға  қол созамыз.
Сабағымыздың эпиграфы «Ағаш тамырымен мықты, адам досымен мықты»
Қызығушылықты ояту.
Интерактивті тақтадан «Алдар көсе мен Шықбермес Шығайбай »    ертегісінен сюжеттер  көрсетіледі, үй тапсырмасы бекітіледі.
Тапсырма:
Сюжетті көріністерге қарап отырып, ертегіні мазмұндап бер.
 Алдар көсе атындағы көше бар ма? (Алматы қаласында)
Алдар көсенің атында ескерткіш бар ма? (Алматы қаласында «Наурызбай мен Қабанбай саябағында»)
(Оқушыларды сөз арқылы бағалау)
Жаңа сабақ.
-Балалалар,  бүгін «Бес ешкі» ертегісімен танысамыз. Бұл ертегіні топ болып  бөліктерге бөліп оқимыз. Топтың өзі ішінара 1,2,3,4- ке бөлінеміз.
«Джигсо» әдісімен.
I топ
II топ
III топ
IV топ
Оқушылардың міндеттері:
-мәтінді өз бетінше оқу, біріге талдау;
— Өз «Жанұя» топтарына келіп, ертегі желісімен танысады.
(қол шапалақтау арқылы оқушылар өз-өздерін бағалайды)
Сұрақтары:
-Ертегідегі басты кейіпкерлер кімдер?
— Үй жануарлары боранға ұшырағандағы әрекеттерінен нені байқадық?
— жақсы және жаман жағына тоқталайық.

Жақсы жағы                                                                            Жаман жағы

Қасқырдан аман құтылуы                         Үй жануарларының өз қара бастарын ойлауы

Достық, сенімділіктің арқасында                                       Өз бастарына сенімсіздігі, сатқындық жасауы

                                                                           Сенімін ақтап шықты                                             Әлсіздік, сатқындық

 

«Ротация» әдісімен ой қорытындыларын плакатқа жазып,  ортаға салу.
-Ертегі кейіпкерлерін ата және оларға мінездеме бер.
— Ертегінің жақсы жағы  және жаман жағы не деп ойлайсың?
-Мәтіннің өзектілігі неде және қандай үлгі алдың?
«Бағдаршам» арқылы пікір қорғаған оқушыны бағалау.
-қызыл түс- өте жақсы
-жасыл түс – жақсы
— сары түс  -толықтыру қажет
Қорытынды:
Бұл сатқындыққа жатпайды, сенім ақтауға жатады. Қиындық түскенде бір- біріне көмек беріп, құла ат достарының сенімін ақтап тұр. Сіздер сияқты құтқару дөңгелегі арқылы ажалдан аман алып қалды. Басымызға  іс түскенде жанымызға желеу болатын жақындарымыз  болғаны үшін бақыттымыз.
«Дос жараңның қадірін іс түскенде білерсің, сары тоңның қадірін қыс түскенде білерсің» деген мақал осыдан қалса керек.
Достық туралы ән.
«Алтау ала болса ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса төбедегі келеді»
Үй тапсырмасы:  Бүгінгі  сабағымыздың эпиграфын негізге ала отырып, «Достық» туралы эссе жазып келу.
Бағалау.

№	Оқушының аты-жөні	«Капитан» ойыны	Қызығушылықты ояту(үй тапсырмасы)	Топтық жұмыс («Джигсо» әдісі)	Ой қорыту (рефлексия)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

• I   топ

Ертеде бір кедей болыпты. Оның бес ешкі, бір қара тоқтысы және бір құла аты болыпты. Кедей ешкілері мен тоқтысын байдың қойына, атын байдың жылқысына қосады екен.
Бір күні азынап тұрған боранда бай бес ешкі мен қара тоқтыны, құла атты өз малынан бөліп, елсіз-күнсіз айдалаға айдап жібереді.
Ұли соққан боран, үскірік аяздан бүрсең қаққан бес ешкі бір тасқа келіп ықтайды да, тасжарғанның бүршігін күрт-күрт шайнап тұра береді. Қара тоқты бишара оларға ере алмай, «Енді өлдім-ау» деп маңырап тұрғанда, тап қасынан бір түп көкпек көрініпті. Көкпектің түбіне келіп, теуіп-теуіп кеңейтіп, бүрлерін бырт-бырт шайнап, жата беріпті.
Жал-құйрығына қар қатқан,
Қабағын қалың мұз жапқан,
Әрлі-берлі көп шапқан
құла ат қамыстың арасындағы бетін көбік қар жауып қалған бір құдыққа күмп етіп, түсіп кетіпті.
Оқыранып, осқырынып,
Қайшылап тігіп құлағын,
Жұлып жеп ернеу құрағын,
күрт-күрт шайнап, о да тұра беріпті.
Сөйтіп, кедейдің бар малы ақ боранның астында, қараңғы түңде айдалада қалыпты.
II   топ
Боранмен бірге құтырып, араны ашылған аш қасқыр жем іздеп келе жатып, қара тоқтының дәл үстінен түсіпті:
— Қара тоқты, қара тоқты, сені жеймін! — депті қасқыр.
— Ағатай, ағатай, мені жеме, ана жерде бес ешкі түр, соны же, — депті тоқты.
— Жарайды, — депті де, қасқыр аузын ақсита түсіп, бес ешкіге жетіп келіпті.
— Бес ешкі, бес ешкі, мен сеңдерді жеймін!
— Қасеке, қасеке, бізді жеме, ана жерде жалы құлағынан асқан құла ат құдыққа түсіп жатыр, соны же, — депті бес ешкі.
— Жарайды, — депті де, қасқыр құлағын тікірейтіп, арқа жүнін сыртқа теуіп, құла атқа келіпті.
— Құла ат, құла ат, мен сені жеймін! — депті қасқыр.
— Сен қасқыр едің, мен ат едім. Ең болмаса мені мына құдықтан шығарып алып, батпағымды тазарт, артыма шығып отыр да, бір аят оқы, сонан соң же. Онсыз да өлгелі жатырмын ғой, — депті құла ат.
— Жарайды, — деп, қасқыр құла аттың құйрығынан мықтап тістейді де, құдықтан шығарып алады. Аяғымен тырналап, батпағын тазалайды.
— Енді әрі қарап түр да, иманыңды айта бер. Мен құранды келістіріп оқимын да, келістіріп тұрып сені жеймін, — депті қасқыр.
Құла ат құлағын жымырып, артқы аяғын бауырына алыңқырап тұра беріпті.
Иен дала, айсыз түн, азынаған боранда өзімнен басқа батыр жоқ деп даңғойсыған бөрі құла аттың артына шығып, шоқиып отырады да, молдаларға ұқсап, екі көзін шарт жұмып, өзінше әндетіп, ұли бастайды.
Андып тұрған құла ат қырындай түсіп, көз тастап, артқы аяғымен дәлдеп тұрып қасқырдың шықшытынан періп кеп қалады.
Шықшыты сынып, екі көзі алдына ағып түскен қасқыр қылжиып жатып ұлиды:
Қара тоқтыны жемеген
Қобылан басым-ау, у… у…
Бес ешкіні жемеген
Бағлан басым-ау, у… у…
Құла атты құдықтан суырып алған
Палуан басым-ау, у… у…
Артына шығып, құран оқып,
Көз жұмар молда ма едім?
Ау… у…
Осыны айтады да, қылжиып жатып өледі.
III топ
Ертеңіне таң атып, боран басылған соң, кедей бір төбенің басына келіп, былай деп малдарын шақырыпты:
Қой баласы қоңырым,
Ұя бұзбас момыным,
Шопан ата түлігі —
Қошақаным, қайдасың?
Пұшайт!
Пұшайт!

Жүнін жұлса бақырған,
Ешкі атасын шақырған.
Өрісте өскен жануар —
Шөкетайым, қайдасың?
Шөре!
Шөре!
Жолға шықсам — көлігім,
Жапанда жүрсем — серігім,
Қамбар ата өсірген,
Құла атым менің, қайдасың?
Құрау!
Құрау!
Бұл дауысты естіген соң, құла аты қар бұзып, бес ешкі шұбап жол салып, қара тоқтыны соңдарынан ертіп, аман-есен иелерін тауыпты. Кедей малдарын әкеледі де, жылы қораға кіргізіп, астарына жайлап көң төсейді, пішен мен жемге тойғызады. Олардан көрген-білгендерін сұрайды да, әңгімеге әбден қанып алған соң:
— Сен неге басынды сауғалап, бес ешкіні саудаға салдың? — деп қара тоқтыға кінә қойыпты.
— Мүйізім болса өскен жоқ, буыным болса қатқан жоқ, өзім жалғыз, әрі әлім келмейтін болған соң, солардан бір зауал болар деп, бес ешкіге жіберіп едім, — деп жауап беріпті қара тоқты.
— Сендер неге өз бастарыңды сауғалап, құла аттың басын саудаладыңдар? — депті бес ешкіге.
— Сіздің құла атпен талай рет қасқыр соққаныңызды білеміз, сондықтан ер қанаты ат еді ғой, бір зауал содан болар деп едік. Онымыз дәл келді, әйтпегенде аш қасқыр бәрімізді жеп қоятын еді, — депті ешкілер.
Ертегі кейіпкерлерін ата және оларға мінездеме бер.
Бес ешкі, қара тоқты, құла ат, қасқыр, бай, кедей.
Бай- арам,өз қара басын ойлайтын, бай бола тұра тұрмысы нашар адамдарға көмек көрсете білмейтін мейірімсіз,  адамгершіліктен жұрдай адам.
Кедей- жуас, момын, өзге жандардан көмекке зәру, қауқарсыз.
Бес ешкі, қара тоқты, құла ат— үй жануарлары, әлсіз, жүдеу, көмекке зәру, аш,батыр.
Қасқыр— аш, аңқау, мейірімсіз.
Ертегінің жақсы жағы  және жаман жағы не деп ойлайсың?

Жақсы жағы                                                                            Жаман жағы

Қасқырдан аман құтылуы                      Үй жануарларының өз қара бастарын ойлауы

Достық, сенімділіктің арқасында                                       Өз бастарына сенімсіздігі, сатқындық жасауы

Сенімін ақтап шықты                                                                        Әлсіздік, сатқындық

Мәтіннің өзектілігі неде және қандай үлгі алдың?

Бұл сатқындыққа жатпайды, сенім ақтауға жатады. Қиындық түскенде бір- біріне көмек беріп, құла ат достарының сенімін ақтап тұр. Сіздер сияқты құтқару дөңгелегі арқылы ажалдан аман алып қалды. Басымызға  іс түскенде жанымызға желеу болатын жақындарымыз  болғаны үшін бақыттымыз.

«Дос жараңның қадірін іс түскенде білерсің, сары тоңның қадірін қыс түскенде білерсің» деген мақал осыдан қалса керек.

«Алтау ала болса ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса төбедегі келеді»  Достарымыздың сенімін ақтай білейік, ауызбіршілікті сақтай білейік.

 

 

 

[bws_related_posts]