Өрнекті композиция (Презентация)

Батыс Қазақстан облысы
Жаңақала ауданы.
Д.Нұрпейісова атындағы жалпы орта білім беретін мектебі
Бейнелеу өнері пәні мұғалімі: Утепбергенов Сайран Ағарбаевич
Сабақтың тақырыбы: Өрнекті композиция
Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: Қазіргі заманғы сәндік өнері туралы мағлұмат беру. Көлем, сәйкес-тік, композиция туралы және ою-өрнектер жайында тереңірек білім беру;
ә) дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін, елестету қабілеттерін дамыту. Қолдар-ын жаттықтырып өздеріне композиция құруды талап ету;
б) Тәрбиелік: Оқушыларды топпен жұмыс істеуге баулу. Жұмыстарын эстетика-лық тұрғыдан ұқыпты орындауларын, шеберлікке тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, сайыс, ойын.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих, музыка.
Технология: жобалау әдісі.
Танымдық әрекетті ұйымдастыру формасы: топтық, жекелей.
Сабақтың көрнекілігі: а) ою-өрнек элементтері бейнеленген кестелер, аймақтық халық шеберінің туындылары, мултимедия, фотосуреттер, слайдтар, шаблондар;
ә) түсті қағаздар, желім, қайшы, мата, өзі жабысатын түсті қағаздар, үлгілер.

Сабақтың барысы:
1.   Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды үш топқа бөліп отырғызу. Топтың аттары:
1- ші – «Алғырлар», 2-ші – «Сұңқар», 3-ші Достар» тобы.

2.   Үй тапсырмасын тексеру. Өткен сабақтарды, топтар бір-біріне сұрақ қою арқылы бекіту (әр топ төрт сұрақ дайындайды). Әрбір дұрыс жауапқа 5 ұпайдан қойылып отырады.

3. Тақырыпты әңгімелеу (мултимедия арқылы сабақтың тақырыбы, мақсаты көрінеді).Ұлттық өнер, оның ішінде ұлттық ою-өрнектер қазіргі таңда эстетикалық тәрбие мен көркем білім беруде мектептерде кеңінен пайдаланылып жүр. (Мултимедияға оқушылардың назарын аударту)
Халықтың қолданбалы өнерінен үйренеріміз көп, ол әмбебап, өзіндік ерекше қасиетке ие өнер. Бұл қасиетті қазақ өнерімен таныс емес шетелдіктер де бір қарағанда түсініп, бағалайды. Қазақтың халықтық қолөнерінде әрбір қазақ қызы, әйелі өзінің тұрған үйін безендіре білген. Олардың шебер де қамқор қолынан киіз басу, кілем тоқу, құрақ көрпе-төсек, қоржын мен ыдыс-аяқ қаптары, құрақ жастықтар және т.б. жасау келеді. Сәндік қолданбалы өнер заттары көбіне ұлттық сызбалармен көзге түседі. Осы арқылы біз халқымыздың ерекшелігін көре аламыз. Сәндік қолданбалы өнерді әзірлеу үшін мынандай материалдарды қолданады: ағаш, сүйек, тас, әйнек, табиғи немесе жасанды заттар. Кейбір материалдар өңдеуді талап етеді. Мысалы: алтын  мен күміспен қаптау, ағашты лакпен бояу, т.б. жұмыстар. Сәндік қолданбалы өнер кескіндеме мен мүсіндеу өнерімен тығыз байланысты. Осының барлығы ою-өрнекпен безендіріледі. Түркістандағы алты ғасыр бойы сақталып, бүгінге дейін жеткен Ахмет Йасауидің алып кесенесі өзінің ою-өрнекті безендіру жұмыстарымен бүкіл әлемді таңдандырып келеді. Ғылым мен техника дамыған заманда да кесенедегі ою-өрнектер құпиясы мен бояу технологиясы ашылмай келеді. Қазақстанда сәулет өнеріндегі ең негізгі безендіру құралы ою-өрнек болып табылады.                 
Ою-өрнек өнерінің тамыры өте тереңде. Жануарлардың терісінен, ішектерінен, өсімдік сабағынан тоқу, өру жұмыстары тоқымашылық өнерінің келіп шығуына, әр түрлі өрнекті суреттер мен бейнелеудің пайда болуына әсер етті. Өрнектер бұйымның материалы, пішіні, функциясымен байланысты, сонымен қатар көркем бейнені өзінің тілімен, өзіндік заңдылықтарымен, композициялық принциптерімен бере алатын ғажайып қасиеті бар.
Енді, айтып өткеніміздей өрнек түрлерінің бірқатар тобымен таныс болайық.
Фактуралық топ – бұл өрнек түрлерінің ең қарапайым табиғи, табиғатта кездесетін /ағаштың, тастың табиғи фактурасы/.
Техникалық топ – бұл технологиялық қарекеттердің нәтижесі /қамшы өру, арқан есу, жіп иіру/, сондай-ақ суретшінің қалауымен заттың, нәрсенің бетін көркемдеп әрлеу /ағаш, металл, керамика, тас, терінің фактуралық өңделуі/.
Фирмалық белгі – символикалық өрнектер қазіргі заманда өте шапшаң дамып келе жатыр, бұл фирмалық белгілер эмблемасы, сандар мен әріптердің информатикалық жүйесі және т.б.
Геометриялық топ – бұл өрнектің пайда болу кезеңінің алғашқы негізін құрушы топ. Геометриялық топтағы өрнектер ылғи да көркемдік-ырғақты қасиеттерімен шектелген.
Өсімдік өрнегі түрі – қазіргі кезге дейін ең көп тараған өрнек түрі. Өсімдік өрнегі өнер шығармасы үшін ағаштар немесе өсімдіктердің шешек атып, гүл жарған шағы, оның құрылым негізі болып табылады.
Бұйымды өрнек түрі – бұған қайта өрлеу кезеңіндегі БАРОККО, КЛАССИЦИЗМ, белгілі өрнекті натюрморт жатады.
Астральді өрнек түрі – галактика, Ай, Күн, Жұлдыз, Комета, Жер ғаламшарлары жатады.
Гротеск – бірнеше өрнек түрлерін аралас түрде бейнелеуден шыққан. Суретші палитрада бейнелі және композициялық мүмкіндіктерді пайдаланып жұмыс жасайды.
Қазіргі заманда компьютерлік графикасы мен теледидар көрсетілімдері бұрын-соңды болмаған аралас өрнек пен көркемдік оюларды іске асырып жатқаны мәлім.
Ою-өрнекті салуды жақсы меңгерген адам долбар жасауды да жақсы меңгеретіні белгілі.

4.   Тапсырма беру. Біздің Қазақстанның алғашқы да атақты суретшісі Ә. Қастеев «Өнерді қайдан үйрендің?» — деген сауалға:
«Таудың бұлағынан,
Қойдың құлағынан.
Апамның киізінен,
Ешкінің мүйізінен» — деп жауап берген екен. Сол сияқты «Апамның киізінен» деген сөзге зер салып көрсек, ою-өрнекке қарап, оларды өзіміз бейнелеп, қиып көріп біз де үлкен адам болатын шығармыз. Ендеше, іске сәт!
Ол үшін (алдын-ала бөліп отырғызылған) үш топқа бір мағыналы тапсырма беріледі.
(Слайдтар арқылы нұсқау карталар көрсетіледі)

Оқушылардың өзіндік жұмыстары. Алдарына берілген заттарды ою-өрнек-термен әшекейлеулері керек.
1 топқа – тақия;
2 топқа – кесе;
3 топқа – аяққап.  (Әр топқа бірнеше композициялық шешімдер беріледі.)

6. Қорытынды: Жұмыстарын аяқтағаннан кейін әр топтан бір оқушы шығып жұ-мысын қорғайды.
Қорғағаннан кейін жұмыстары бағаланып, сабақ бекітіледі.

7. Үйге тапсырма: Ою-өрнектердің өсімдік және геометриялық топтары нұсқалар-ының долбарын салып келу.

• [bws_related_posts]