Отырар

Батыс Қазақстан облысы,
Жаңақала ауданы,
Бірлік ауылы
М.Мирманов атындағы жалпы білім беретін орта мектеп
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Мұқанғалиев Нұрлыбек Ғайноллаұлы
Тақырыбы: Отырар
Мақсаты:
1.Білімділік: Өлеңді оқып,кейіпкерлеріне талдау жасау,терең түсіне білуге,қызыға оқуға жетелеу.
2. Дамытушылық: салыстыру,ой қозғау,проблемалық сұрақтар арқылы өз пікірін ашық айта білуге дағдыландыру,көркем сөйлеуге үйрету.
3. Тәрбиелік: Қайыр ханның өжеттігі,ерлігі,батырлығы арқылы оқушыларды адамгершілікке,достыққа қайырымды,кішіпейіл болуға, елін,жерін сүюге тәрбиелеу
Сабақтың түрі: Талдау сабағы.
Сабақтың әдісі: «Кубизм» әдісі, «Өзім үшін жазу» стратегиясы, Венн
диаграммасы,проблемалық сұрақтар,тест.
Көрнекілігі: М.Шаханов портреті,оқулық,өлең жолдары жазылған плакаттар,көрме,суреттер
Пәнаралық байланыс: Тарих,қазақ тілі
Сабықтың барысы.
І.Ұйымдастыру кезеңі:
-Сәлемдесу;
— Оқушылардың сабаққа қатысын,дайындығын тексеру.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру:
1.      М.Шаханов туралы айту
2.      «Отырар» өлеңін баяндау, мазмұнын айту
3.      Отырар  туралы мәлімет.
«Отырар» өлеңі үйден оқып келуге берілгендіктен ,бірден сабақты талдауға кірісеміз.Оқушылар Қарашоқының әкесі Шеткі елші қақпадан бір баланы шығарып жіберді. Соны біздер құтқаруымыз керек.Алдымен топты екіге бөлемін.Құлагер және Қозыкүрең тобы.Екеуінің аты бізге өте таныс.Екеуі де жүйрік.Сұрақтарға дұрыс, нақты жауап беріп,жүйріктік танытқан топ оқушылардың тұлпарлары 5 түрлі кедергіден өтіп,межеге бұрын жетіп құтқарған топ жеңіске жетеді.
ІІІ. 1-кедергі. Қозғалыс. Кейіпкерлерді талдау. (ой қозғау)
1. Топшама арқылы жұмыс жасау.
Шыңғысхан – монғол әскерінің ханы.Ақылды ,айлакер,қатігез,қанішер.Отырардың бүкіл халқын қыруға бұйрық берді.Баласына осал тұсты іздеуіне бағыт берді.
Шағатай – Шыңғыстың баласы. Тәжірбиесі аз. Сондықтан кіп-кішкентай Отырарды ала алмады.
Қайыр хан – Отырардың ханы. Білімді.Әл-Фараби мен Ахмет Иасауидің жырларын жатқа біледі. Ел басқару мәнері өзгеше. Қайсар,өжет,өлімге де бас имеген. Ақылды. Қарашоқының  тағдырын өзінің әкесіне береді.
Қарашоқы – қара мұртты. Сатқын.Отырардың есігін ашып жіберді.Қорқақ. Ханға бас ұрып,аяғына жығылды.
Қарашоқының әкесі –Батыр .Ұяты бар,баласының сатқындығы үшін өзінің де өмірін қияды. Болашақты ойлайтын адам.

2-кедергі. Асу

«Өзім үшін жазу» стратегиясы

Өлеңнің басты тақырыбы	Мазмұны,жазушының айтар ойы	Сені толқытқан өлең шумағын жазу	Басты кейіпкерлері
Ерлік,батырлық,елі үшін жанын қиған қазақ ханы туралы	Жауға қарсы күрескен Қайыр ханның ерлігін мадақтау,сол арқылы Отанына опасыздық еткен адам қашан да өз сыбағасын алатынын көрсету		Шыңғыс хан. Қайыр хан Қарашоқы

 

3-кедергі.Белес

«Кубизм» әдісі. Кубикті домалатып, 6 бетіндегі 6 сұраққа жауап беру.

1. Қолданыңыз. Бір шумақ өлеңді буынға бөліп, буын түрлерін анықта.

Жы-лан ту-са жы-лан-нан,

Құ-лан ту-са құ-лан-нан

Таң-да-на-тын түк-те жоқ,

Бі-рақ жы-лан қа-лай ту-ды қы-ран-нан

2. Талдаңыз. Өлең құрылысына талдау.

Ұ-лы ха-ным //ә-діл-дік пе// мұ-ны-ңыз,        11   а

Ө-ле өл-ген-ше //боп ө-те-йін //құ-лы-ңыз.    12   а

О-ты-рар-ды //мен қол ұ-шын //бер-ме-сем,   11   ә

О-ңай жау-лап //а-лар ма е-ді //ұ-лы-ңыз        12  а

1 шумақты, 4 тармақты, 3 бунақты,  11-12 буынды,қара өлең ұйқасы.

3. Атаңыз. Ерлік,батырлық туралы мақал-мәтелдер айту.

Ерлік білекте емес,жүректе. Ерді намыс,қоянды қамыс өлтіреді. Көз қорқақ,қол батыр. Ер-елімен жақсы. Нар тәуекел –ер ісі.

4. Ой қосыңыз. Қайыр хандай ерлік көрсетіп,елін жаудан қорғаған қандай хан,батырларды білесің? Абылай, Әбілхайыр, Тәуке, Қабанбай,Бөгенбай, Баян батыр т.б.

5. Сараптаңыз.Өлеңдегі жағымды және жағымсыз кейіпкерлерді атаңыз.

6. Анықтаңыз. М.Шахановтың тағы қандый шығармаларын білесің?Баллада дегеніміз не?

4-кедергі. Қырат.

Екі топқа 10 сұрақтан тұратын тест беріледі. Бәрі отырып жауабын анықтайды.

Тест сұрақтары

Қозыкүрең тобына

1.Шыңғысхан қанша әскермен Отырарға келгенін көрсет.

А)50 мың    Ә) 200 мың    Б) 1 миллион   В) 500 мың.

2. Шағатайдың Шыңғысханға қандай туыстығы бар

А) Ханның досы   Ә) Ханның інісі   Б) Ханның баласы   В) Ханның қайнағасы

3. Отырар халқы неше ай қорғанды.

А) 6 ай   Ә) 6 күн   Б) 60 күн   В) 10 ай.

4. Шыңғысхан әскерлерінің ең сорақы қылығы қайсысы.

А) Жүкті әйелдерді өлтіруі  Ә) Еркектерді өлтіруі  Б) Қорғанды қиратуы  В) Қаланы өртеуі

5.Қалада қанша халық бар

А) 150          Ә) 500      Б) 150 мың   В)1500

6. Отырарадың сол кездегі ханын көрсет.

А) Хақназар   Ә) Ақсақ Темір   Б) Абылай      В) Қайыр

7. Отырардың қақпасын ашып берген қай адам.

А) Жантық         Ә) Қаражан    Б) Қарашоқы   В) Бауыршық

8. Қайсысы Қайыр ханның бойына лайық емес.

А) Ізгі,мейірімді   Ә) Ержүрек,батыр,мерген

Б) Ақындардың жырын айтар білімді В) қорқақ,жымысқы

9. Қолға,тұтқынға түскен Қайырханның бейнесін көрсет.

А) Үрейі ұшып сасқалақтаған, денесі қанға малшынған  Ә) Көзінде жас,еңсесі түсіп қорланған,мұңайып әбден жасыған. Б) Денесі қанға малшынған, езуінде мысқыл күлкі бар,еңсесі биік.  В) Жалынып,басының азат болуын тілеп,тағдырына мойұсынған.

10. Шыңғысхан жасауылдарына кімді әкелуді бұйырды.

А) Қайыр ханның әкесін  Ә) Куәгерлерді  Б) Қарашоқының әкесін  В) Шағымданушыны

Тест сұрақтары

Құлагер тобына

1.Шыңғысхан Қайыр ханның қандай қасиетіне сүйсінді

А) өрлігіне   Ә) тентектігіне   Б) мергендігіне  В) білімділігіне

2. Қайыр ханға сүйсінген Шыңғысхан оған қандай сый ұсынды.

А) тамақ    Ә) алтын       Б) сатқынды жазалау билігін    В) басына еркіндік

3. Сатқын Шыңғысханға өзін өлтірмеуін сұрап,өзінің қандай еңбегін бағалауын сұрады.

А) Соғысқа қатыспағанын,қару көтермегенін айтты. Ә) Соғыспай берілу туралы үгіт жүргізгенін айтты.Б) Отырардың қақпасын ашып бергенін айтты.В) Енді оған адал қызмет ететінін айтты.

4.Шыңғысхан: «Сенен асқан бар ма бірақ тірі өлік?»-деп кімге айтты.

А) Қайыр ханға  Ә) Қарашоқыға    Б) Шағатайға         В) Қайырдың әкесіне

5. Қарашоқының әкесі бір баланы қайдан құтқарып жіберді.

А) Жер асты жолымен  Ә) Шеткі елші қақпадан  Б) Үлкен қақпадан  В) Кіші қақпадан

6. Отырар қаласының ежелгі атауы.

А)Баласағұн  Ә) Баршынкент   Б) Сайрам   В) Фараб

7.  Шыңғысхан Отырар туралы қандай бұйрық берді.

А)Тек еркектерді қырып тастауға Ә) Ешкімді қалдырмай қыруға  Б) Тек әйелдерді қыруға  В) Тек қарттарды қалдыруға

8. Отырардың қирауына не себеп болды.

А) Жаудың көптігі  Ә) Қарудың аздығы  Б) Сатқындық  В) Қоршауда қалды.

9. Отырар шайқасы қай жылы болды.

А) 1837 ж.  Ә) 1219 ж.  Б) 1396 ж.  В) 1404 ж.

10. Қайсысы Отырарда туған.

А) Абай   Ә) Аристотель  Б) ӘЛ-Фараби   В) Асан Қайғы

 

5-кедергі.Көз ұшында.

 Венн диаграммасы.

 

Оқушылар, міне, бүгін М.Шахановтың «Отырар» өлеңі мен оның кейіпкерлеріне талдау жасадық.Бәріңіз сабаққа жақсы қатыстыңыздар. Енді сабағымызды бекітейік.

1. Алты ай бойы жауға берілмеген Отырар неше күнде жермен-жексен болды?
2. Себебі?
3. Қайырханның арманы орындалды ма?

Ү.Қорытындылау. Әр топтың тұлпары межеге бірінші жетіп,балаға бірінші боп көмек көрсеткен топ жеңімпаз боп есептеледі.

ҮІ.Бағалау: Оқушыларды сабаққа қатысына қарай бағалау.

ҮІІ .Үйге тапсырма. Егер де сен  Қайыр ханның орнында болсаң,Қарашоқыға қандай жаза кесер едің.Ойтолғау жаып келу

 [bws_related_posts]