Сақтардың қоғамдық құрылысы және мәдениеті

Рита Алтайқызы,
Ш.Т.Еркінов атындағы орта мектебінің
жоғары санатты тарих пәні мұғалімі.
Жасқайрат селосы,
Қызылқоға ауданы,
Атырау облысы.
Сабақтың тақырыбы:  Сақтардың қоғамдық құрылысы және мәдениеті.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:  Оқушыларға сақ – сарматтардың қоғамдық құрылысын, мәдениетін, шаруашылығы мен діни наным – сенімдерін тірек – сызба арқылы түсіндіре отырып, берік білім қалыптастыру. Археологтардың қазба жұмыстары нәтижесінде  обалардан табылған заттарға сипаттама беру.
Дамытушылық: Оқушыларға картамен,  Атырау облысы Қызылқоға өңірі туралы  деректермен  жұмыс жасау арқылы өздігінен қорытынды жасауға үйрету арқылы ой — өрісін дамыту.
Тәрбиелік:  Археологиялық ескерткіштер мен археологтар еңбегін қорғауға   тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:  Жаңа білімді меңгерту сабағы
Сабақтың әдісі:  Интерактивтік, топтық, іскерлік, пікір алысу, тестілеу,
тірек – сызбамен жұмыс, сатылай комплексті талдау.
Сабақ жабдықтары: 1. Мультимедиялық бағдарлама
2. Қ.Р- ның саяси — әкімшілік картасы
3. Контур карта
4. Тест парақшалары
5. Баспасөз материалдары.
Сабақтың жүрісі:
І. Ұйымдастыру.
ІІ. Жаңа материалмен жұмыс
Жоспары:
Сақтар туралы жазба деректер.
Қоғамдық құрылысы, шаруашылығы.
Мәдениеті.
Діни наным – сенімдер.                               

•                                        Сақтардың мекендеген жерлері

                           Орта Азия           Қазақстан         Шығыс Түркістан

Ахеменидтік сына жазу ескерткіштерінде сақтарды үш топқа бөледі:

                                                             Сақ тайпалары

            Парадария                                     Тиграхауда                                   Хаумаварга

(теңіздің арғы жағындағы сақтар )            (шошақ бөрікті сақтар)             (хаома сусынын дайындайтын сақтар)

Қаратеңіз, Сырдарияның төменгі        Тянь – Шань, Жетісу            Мурғаб аңғары (Түркменстан)

 ағысы, Амудария

                                                                           Массагет, Яксарт тайпасы

Грек авторлары деректеріндегі                        Дай немесе дахи тайпасы

сақ тайпалары                                                   Аби тайпасы

                                                                            Фарат тайпасы

                                                                            Комар тайпасы

                                                                            Исседон немесе Асси

                                                                            Аримаспы тайпасы

                                                                            Каспий тайпасы

                                                                            Сармат тайпасы

 

                                                                                 Жауынгерлер (қызыл түс)

                                Әскери демократия               Абыздар (ақ түс)

Қоғамдық                                                                 Егіншілер мен малшылар

құрылысы               Халық жиналысы                      (сары және көк түс)

                                Мемлекет басшысы – патша             көктемде жерге

                                                                                              алғашқы соқа салушы

                                Әйелдердің қоғамдағы орны             малшылардың

                                                                                               үйретуші  ұстазы

                                                                                                Аспан мен жер

                                                                                               астындағы дәнекерші

 

                                  

   жауынгерлер                                 халық жиналысы                                Тұмар  ханым

 

                                       көшпелі мал шаруашылығы               жылқы өсірді

Шаруашылығы              жартылай көшпелі                         —    балық аулады

                                       Отырықшы                                            егін салды

 

                                             Мәдениеті

    Б.з.б. VІІ ғ                     Зергерлік өнер                   Б.з.б.ІV ғ.

                                                 

                                                           Діні

       Анимизм                          Тотимизм                         Магия

 Негізгі ата-баба                 Мәйітті сақтау                 Мәйіттерге қызыл

әруағына сыйыну               үшін бальзамдау,           бояу жағу, қабір

                                             мумиялау                       басына от жағу

 

ІІІ. Үй тапсырмасы мен жаңа сабақ бойынша тапсырмалар.

       (сынып 2 топқа бөлінеді)

1. «Сақтар» тобы                    2) «Сарматтар» тобы

 

І тапсырма.  Лездік  сұрақтар.

І-топ

1. Сақтарда шаруашылық қандай түрлері дамыған?

2.«Скиф үштігін» ата?

3. Сақ қоғамының сипаты?

4. «Аңдық стиль» өнері қашан пайда болған?

ІІ- топ

1.Сақтардың тұрмыс салты мен тіршілігі туралы жазған грек тарихшысы?

2.Сақ қоғамында діни нанымдар мен ғұрыптардың негізгі бағыты?

3.Ежелгі «Алтын әйел» қай өңірден табылған?

4.Зергерлік өнердің тамаша туындылары қай қоныстардан табылды?

ІІ тапсырма «Картамен жұмыс»

І — топ

Контур картаға сақтардың қоныстарын түсір.

ІІ- топ

Контур картаға сақтардың қорғандарын түсір.

ІІІ тапсырма «Сызбаны толтыр».

І- топ

 

Қазақстанда темір                         А. Аманжолов      

дәуірі ескерткіштерін                  Қ Ақышев

зерттеген қандай                           Ә. Марғұлан

археолог-ғалымдарды                   М. Қасенов

білесіңдер?

 

ІІ -топ

Темір дәуірі                                       Алматы облысы Есік қорғаны

ескерткіштерінің                               Алтай өңірі Локоть ауданы

ішіндегі «Алтын адамдар»               Батыс Қазақстан Аралтөбе қорғаны

қай жерлерден табылған                  Атырау облысы Қызылқоға ауданы

 

ІV тапсырма «Ойлан, тап!»

І — топ

Бұл кім, білесің  бе?

Ертедегі  грек тарихшысының айтуынша ол — өзін ел тәуелсіздігі жолында құрбандыққа шалған?  (Шырақ батыр)

 

ІІ — топ

Бұл кім, білесің бе?

Ол Кирдің денесін таптырып алып, қан толтырған торсыққа салып тұрып не деді?  (Іздегенің қан еді ғой, ал іш, ендеше!)

 

Ү тапсырма. Топтастыру стратегиясы.

 

І-топ                                                          ІІ-топ

ҮІ тапсырма. Шығармашылық жұмыс

Атырау облысын мекендеген сармат, савроматтардың шежіресі туралы айт.

 

ІV. Жаңа білімді бекіту
Тест жұмысы
1) Соңғы сармат кезеңіндегі Аралтөбе қорымы қай аймақтан табылды?
а) Ақтөбе облысынан   ә) Атырау облысынан    б) Алматы қаласынан
2) Әсемдік заттарының бірі – салпыншақ шекелікті қай тайпаның әйелдері  таққан?
а) ғұн                  ә) үйсін                       б) сармат
3) Сармат қоғамының дамуына қай ел мәдениеті әсер етті?
а) Грек                   ә) Иран                     б) Рим
4) Сақ тайпалары қай нәсілге жатады?
а) Еуропалық                    ә) Түркілік                     б) негрлік
5) Сақ және сармат әйелінің қандай құқығы болған?
а) Бала тәрбиелеуге     ә) ерлермен бірге соғысуға    б) отбасын билеуге
6) «Сармат» атауы қай ғасырдан белгілі?
а) VІІ ғасыр                          ә) VІ ғ          б) ІІІ ғ
7) Б.з.б. ІV ғ. Сақтармен шайқасқан парсы патшасы?
а) Александр Македонский     ә) І Дарий         б) Спитамен
8) Анахарсис деген кім?
а) Сақтардың алғашқы атақты философы, ғалымы
ә)  Сақ елінен шыққан қолөнерші
б)  «Тарих» еңбегінің авторы
9) Сақтарды «Азиялық скифтер» деп жазған  атақты тарихшы:
а) Страбон         ә) Геродот             б) Паллас
10) Сақтардың діни наным – сенімі:
а) Отқа табынды             ә) Аспан денелеріне сиынды
б)  Жоғарыдағылардың бәрі
V. Қорытындылау.
1. Оқушылардың білімін бағалау, мадақтау
2. Үйге тапсырма:
1)  Тақырыпты оқу
2) «Қойнауы археологиялық қазбаларға бай Атырау өңірі»       туралы тарихи эссе жаз.

[bws_related_posts]