Әлем әдебиетінің алыбы.(Мұхтар Әуезовтің өмірі мен шығармашылығы)

Батыс Қазақстан облысы                                                                                                                          Тасқала ауданыЫ.Алтынсарин атындағы ЖББОМ Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Р.А Утешева

Сабақтың тақырыбы: Әлем әдебиетінің алыбы.(Мұхтар Әуезовтің өмірі мен шығармашылығы)

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Естеліктерді,қосымша материалдарды негізге ала отырып , көркем сөздің пірі,заманымыздың кемеңгер жазушысы, дана ойшыл, ғұлама ғалым, әлем әдебиетінің алыбы, қазақ әдебиетінің «екінші Абайы» Мұхтар Әуезовтің өмірі туралы кеңінен мәлімет беру, шығармашылығына жалпы шолу жасау.

Дамыту: Қосымша материал қолдану арқылы оқушы танымын, қызығушылығын арттыру,үзінділер арқылы өткен материалдарды еске түсіру, ойлау қабілетін , мәнерлеп оқу машықтарын дамыту, талдау жұмыстарын жүргізіп, әдебиет теориясынан өткендерін еске түсіру. Ой толғау жаздыру негізінде шығармашылыққа баулу.

Тәрбиелік: Естеліктер, жырлар арқылы оқушыларды Әуезов әлеміне жетелеу, жазушы бейнесін оқушы көкірегіне ұялата білу; Ұлттық мақтанышымыз екендігін ұғындыра түсу; Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2.Оқушылардың тақырыпқа қызығушылығын ояту мақсатында –

«Көксерек» кинофилімінен үзінді көрсету;

Сұрақ: Бұл үзінділер қай фильмнен алынған, шығарманың авторы кім?

Иә, Мұхтар Әуезов. Олай болса, бүгінгі сабағымыздың арқауы- М. Әуезовтің өмірі мен шығармашылығы. Оқушыларды сабақтың тақырыбымен, мақсатымен, эпиграфымен таныстыру, дәптерлеріне жаздыру;

Қазақтар туралы бұрын ештеңе естімеген едім.Енді оларды өте жақсы танимын. Жақында ғана М.Әуезовтің тамаша кітабын ағылшын тілінде оқып шықтым. Шынында қазақтар неткен ғажап  халық.(Б.Матип мырза)

Сабақтың тақырыбы:Әлем әдебиетінің алыбы.(Мұхтар Әуезовтің өмірі мен шығармашылығы)

3. Жаңа сабақ түсіндіріледі:(ақырын музыка әуені естіледі)

1.Мұхтар Әуезовтің өмірі жайлы хрон. кесте арқылы түсінік беру

1897 жыл, 28.09. – Шыңғыстаудың баурайында дүниеге келген.Қасқабұлақ, Бөрлі Мұхтардың туып-өскен жерлері.( суретін көрсету)

Болашақ ұлы суреткердің алғашқы мұғалімі атасы Әуездің өзі еді. Әуез немерелеріне Абайдың өлеңдерін оқытады екен. «Абаймен дос болған әрі ақын талантына таңырқап ден қоюмен өткен Әуез оның өлеңдерін кітап қып көшіріп алады да, бізге сол арқылы қара танытпақ болады. Немерелері ұлы Абайдың өлеңдерін жақсы көріп өссін деп те ойлайды»,-дейді Әуезов өз естелігінде.11 жасында әкесі қайтыс болып, немере ағасы Қасымбектің қолында болады.(суретін көрсету)

1908 жылы Семей қаласындағы медреседе сабақ алады.

1909-1914 жылы Семейде училищеде оқиды. (сурет көрсетіледі)

1914-1919 жылы Мұғалімдер даярлайтын семинарияны бітіреді. (сурет көрсетіледі)

( Слайд )!

1930- түрмеге жабылады.1932 жылы босатылады. 1946 жылы Қаз ССР ғылым академиясының академигіболып сайланады. 1955жылы жоғары кеңес депутаты,1956 жылы еңбек қызыл ту орденімен, 1957жылы ленин орденімен марапатталады.1952 жылы қырғызстанда «Манаста мансұқтау-бір ұлттың тілін кескенмен бірдей»-деп халықтың ұлттық мақтанышын қорғап қалған.

Айтматов естелігі.

Әуезов шығармашылығы- Р.Бердібайдың сөзімен бастау(сурет). Ауыз әдебиеті мен классикалық әдебиеттің ,батыс пен шығыс көркем сөз мұрасының озық дәстүрін жете меңгеріп, қазақ әдебиетінің реалистік сипатын арттырып, әдеби тілді байытуға ересен еңбек сіңрген жазушы М. Әуезовтің шығармашылық сапары 20 жылдардың бас кезіндегі «Қорғансыздың күнінен» «Абай жолы» роман-эпопеясына , «Еңлік-Кебек» трагедиясынан «Қарақыпшақ Қобыланды» драмасына, теориялық зерттеу еңбектері бар ұзақ жемісті жол. 1917 жылыОйқұдықта «Еңлік-Кебек» пьесасын қояды. Жалпы М. Ә. тырнақалды туындысы-1917жылы жазылған «Адамдық негізі-әйел» атты публист.шығармасы. 1918жылы «Бәйбіше-тоқал» драмасын жазады.Алғашқы кездегі шығармаларының көлемдісі де көркемі прозаның әңгіме жанрында жазылды десек, алғашқы жарық көрген әңгімесі-«Қорғансыздың күні» 1921 жылы жазылған. Жазушының 20 жылдарда жазылған әңгімелерінде қоғам өмірінің терең қатпарлары, ішкі қайшылықтар суреттеледі. Ал 30 жылдарда жазылған әңгімелерінде қоғамдағы, адам санасындағы өзгерістерді көрсетеді.

Драмасы туралы.

Аудармалары туралы.

Ғылыми еңбектері.

4. Сабақты бекіту :1.Хронологиялық кестені толтыру

Сандар	Мәлімет
1897ж,28.09	М.Әуезов дүниеге келді
1908 ж
1909-1914 ж
1914-1919 ж

2. Тірек сөздер арқылы ой толғау жазу.3. Тест жұмысы.

Тест сұрақтары

1. М.Әуезов қай жылы ,қай жерде дүниеге келген?

А/1895ж,Абай ауданында

В/1896ж, Шыңғыстауда.

С/1897ж, Шыңғыстауда

Д/ 1898ж, Абай ауданында

2. Семейдегі қалалық училищеде қай жылдары оқыды?

А/1909-1914ж В/1908-1910 С/1909-19018 Д/1909-1912

3. Алғашқы туындысы қалай аталады?

А/ «Көксерек»

В/ «Қарагөз»

С/ «Адамдық негізі-әйел»

Д/ «Қарақыпшақ Қобыланды»

4. 20 жасар Мұхтар «Еңлік-Кебек» пьесасын алғаш рет қай жерде қойды?

А/Семей қаласында В/Ойқұдықта С/Бөрліде Д/ Алматыда

5. М. Әуезов 11 жасынан бастап кімнің тәрбиесінде болады?

А/ Атасының В/ Әуездің С/ Апасының Д/ Қасымбектің

6. Әуезов құрамында болған алғашқы футбол командасы қалай аталады?

А/ Ұшқын В/ Жеңіс С/ Жарыс Д/ Жастар

7. « Абай» романының 1-кітабы қай жылы жарық көрді?

А/1940 ж В/1941ж С/1942ж Д/1943ж

8. 1916ж оқиғаға құрылған драмасын көрсет.

А/ « Түнгі сарын»

В/ «Қилы заман»

С/ «Қарақыпшақ Қобыланды»

Д/«Қарагөз»

9. М:Әуезовтің алғашқы әңгімесі қалай аталады?

А/«Көксерек» В/ «Жетім» С/ «Қорғансыздың күні» Д/ «Қараш-қараш оқиғасы»

1. Мұғалімдер даярлайтын семинарияда қай жылдары оқыды?

А/ 1914-1919ж В/1908-1910 С/1909-19018 Д/1909-191

Қорытынды: Бағалау.

Сабақты Ш.Айтматовтың мына сөздерімен аяқтаймын . « Меніңше ,өз кезінде орыс мәдениетінің дамуына Пушкин қандай әсер етсе,осы күнгі Орта Азия халықтарының рухани өмірінің қалыптасуына Әуезов те сондай әсер етті.»

1. Үйге тапсырма: Хронологиялық кестені жаттау, ұлы адамдардың М.Әуезов туралы айтқан ойларын дәптерге жазу.

Қазақ халқы кенде емес ұлыларға,

Ұлысыз болған елдің күні бар ма?

Мұхтар атты асқақтап тұра берер,

Ұлы Абайдың сом алтын жыры барда.

Мұхтарын ұмытпайды дана халық,

Өзімен болашаққа барады алып.

Әлемдік әдебиет биігінде,

Әр сөзі сом алтындай бағаланып,

Тұрады ұлы Мұхтар дараланып.

Қазақ халқы кенде емес ұлыларға,

Ұлысыз болған елдің күні бар ма?

Мұхтар атты асқақтап тұра берер,

Ұлы Абайдың сом алтын жыры барда.

Мұхтарын ұмытпайды дана халық,

Өзімен болашаққа барады алып.

Әлемдік әдебиет биігінде,

Әр сөзі сом алтындай бағаланып,

Тұрады ұлы Мұхтар дараланып

Қазақ халқы кенде емес ұлыларға,

Ұлысыз болған елдің күні бар ма?

Мұхтар атты асқақтап тұра берер,

Ұлы Абайдың сом алтын жыры барда.

Мұхтарын ұмытпайды дана халық,

Өзімен болашаққа барады алып.

Әлемдік әдебиет биігінде,

Әр сөзі сом алтындай бағаланып,

Тұрады ұлы Мұхтар дараланып

Тест сұрақтары

1.М.Әуезов қай жылы ,қай жерде дүниеге келген?А/1895ж,Абай ауданындаВ/1896ж, Шыңғыстауда.С/1897ж, ШыңғыстаудаД/ 1898ж, Абай ауданында

2.Семейдегі қалалық училищеде қай жылдары оқыды?А/1909-1914ж В/1908-1910 С/1909-19018 Д/1909-1912

3.Алғашқы туындысы қалай аталады?А/ «Көксерек»В/ «Қарагөз»С/ «Адамдық негізі-әйел»Д/ «Қарақыпшақ Қобыланды»

4.20 жасар Мұхтар «Еңлік-Кебек» пьесасын алғаш рет қай жерде қойды?А/Семей қаласында В/ОйқұдықтаС/Бөрліде Д/ Алматыда

5.М. Әуезов 11 жасынан бастап кімнің тәрбиесінде болады?А/ Атасының В/ Әуездің С/ Апасының Д/ Қасымбектің

6.Әуезов құрамында болған алғашқы футбол командасы қалай аталады?А/ Ұшқын В/ Жеңіс С/ Жарыс Д/ Жастар

7.« Абай» романының 1-кітабы қай жылы жарық көрді?А/1940 ж В/1941ж С/1942ж Д/1943ж

8.1916ж оқиғаға құрылған драмасын көрсет.А/ « Түнгі сарын»В/ «Қилы заман»С/ «Қарақыпшақ Қобыланды»Д/«Қарагөз»

9.М:Әуезовтің алғашқы әңгімесі қалай аталады?А/«Көксерек» В/ «Жетім» С/ «Қорғансыздың күні» Д/ «Қараш-қараш оқиғасы»

10.Мұғалімдер даярлайтын семинарияда қай жылдары оқыды?А/ 1914-1919ж В/1908-1910 С/1909-19018 Д/1909-191