sabaq.kz sabaq.kz
Солтүстік Қазақстан облысы
Ғабит Мүсірепов атындағы аудан
Новоишим ауылы
№2 Новоишим орта мектебінің
Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі:
Калиева Жанар Кенжебайқызы.
Сабақтың тақырыбы : Лексикадан өткенді қайталау.
Сабақтың мақсаты: а) білімділік — нақты мысалдар келтіре отырып лексика тарауынан өткенді қайталау арқылы оқушы білімін сарапқа салу;
ә) тәрбиелік — жергілікті ақын Қашаған Күржіманұлының шығармаларымен жұмыс жүргізе отырып, тәрбиелі тағылымдарынан үлгі алдыру;
б)дамытушылық—оқушының шығармашылық ойлау қабілетін дамыту.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, талдау, тіл дамыту, жинақтау, «Қытайша ет» әдісі, «Ашық сұрақтар» әдісі.
Сабақтың түрі: сайыс сабақ.
Сабақтың көрнекілігі: күнтізбе, түрлі кеспелер (карточкалар). кадоскоп.
Сабақтың барысы. а)Ұйымдастыру:(2 минут). Сынып тазалығын тексеріп, оқушыларды түгендеу; ә) сабақ жабдықтарын орналастыру.
— Оқушылар, біз бүгін сабағымызда лексика тарауын қайталай отырып тіл ұстарту жұмысымен айналысамыз. Бүгінгі сабағымыз сайыс түрінде өтеді.
Сынып оқушыларын «Алғырлар», «Тапқырлар», «Білімділер», «Білгіштер» деген 4 топқа бөлемін.
— Бүгінгі тіл ұстарту сабағымыздың мақсаты — жергілікті жыршы, ақын атамыз Қашаған Күржіманұлының шығармаларына лексикалық тұрғыдан талдау жасау. Сабақ «Аптаның жеті күні» деген атпен сайысы түрінде өтеді.
Ендеше сабағымызлы бастаймыз. Әр «күнгі» жинаған ұпайымызды мына күнтізбеге салып, қорытынды ұпайды есептеп, жеңіске жеткен топты анықтаймыз.
І. Дүйсенбі күні: «Бастапқы сөз». — Балалар, Қашаған аталарыңның «Бастапқы сөз» деген өлеңі бар екен. (1 минут).
Құлақ салсаң жақсылар,
Атам бір қайтты дүниеден,
Бес жаста жетім қалдырды.
Басыма қайғы салдырды.
Анам көрді жесірлік,
Өзім көрдім жетімдік,
Сөйтіп басым қаңғырды.
Алты жаста еліктім,
Жеті жаста желіктім,
Сегіз жасқа келгенде
Бала болдым көрікті.
Тоғыз жасқа келгенде
Қадір білер ағалар:
— Шырағым, жүр — деп ерітті,
Балалықты тастадым, — деп өзіне ақындық өнердің қалай қонғандығы туралы айтады. Ал біздің бастапқы сөзіміз лексика тарауын қайталап, пысықтауға арналмақ.
- Сейсенбі күні:Сұрақтар: (2 минут).
1.Лексика ғылымы нені зерттейді?
- Омоним қандай сөздер?
3. Синоним қандай сөздер?
4. Антоним қандай сөздер?
5. Диалект сөз дегеніміз не?
6. Мақал-мәтел дегеніміз не?
7. Табу дегеніміз не?
8. Эвфемизм қандай сөздер? - Дисфемизм қандай сөздер?
10. Тұрақты тіркес туралы не білесіңдер?
11. Кірме сөздерге қандай сөздер жатады?
12. Кәсіби сөз туралы не білесіңдер?
13.Жаңа сөздер дегеніміз не?
III. Сәрсенбі күні: «Дұрыс па? Бұрыс па?» ойыны. (5 минут).
Шарты: Сұрақ оқылады, дұрыс болса-1 рет, дұрыс емес болса-2рет шапалақтайды.
1.Қазақта топ аттылар жарысын не деп атайды? (Бәйге)
2.Бір топ аттылар тартыспағын қазақта қалай атайды? (Көкпар)
3.Ертедегі елін жаудан қорғаған қазақ батырларының адам жинауын қалай атаған? (Қол жинау)
4.Қазақтан шыққан алғашқы ғарышкері кім?(Тоқтар Әубәкіров)
5.«Ата тұрып ұл сөйлесе – ержеткені болар,
Ана тұрып қыз сөйлесе – бойжеткені болар» деп айтқан кім? (Сырым батыр)
6.Қазақ тарихында алғаш қыздар мектебін ашқан кім?(Ыбырай Алтынсарин)
7.«Үш бәйтерек» дегеніміз кімдер?
(Ілияс Жансүгіров, Сәкен Сейфуллин, Бейімбет Майлин)
8.Үш дана кім?(Абай, Ыбырай, Шоқан)
9.Үш байлық не?(Денсаулық, ақ жаулық, он саулық)
10.Үш жұрт?( Өз жұрты, нағашы жұрты, қайын жұрты)
11.Үш арсыз не?(Ұйқы, күлкі, тамақ)
12.Үш тәтті не?(Жан тәтті, мал тәтті, жар тәтті)
- Үш жүз?( Ұлы жүз, орта жүз, кіші жүз)
- Еліміздің намысын қорғаған қандай боксшыларды білесіңдер?
(Бекзат Саттарханов, Ермахан Ыбырайымов)
- Қазақстанның атын әлемге жайған қандай балуандарды білесіңдер?
(Әлсейіт Айханов, Дәулет Тұрлыханов)
- Ғарышта Абайдың қандай әнін, қай ғарышкер орындады?
(Талғат Мұсабаев Абайдың «Айттым сәлем, Қаламқас» әнін орындады)
17.«Үш қуаныш» дегеніміз не? (Алғыс алу, өзіңді көптің іздеуі, ісіңнің өшпеуі)
18.«Бес қатер» деген не?(От, жау, борыш, ауру, сөз)
- Жеті ата ?(Ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене)
20.Дүниежүзілік чемпион атағын алған, алғашқы қазақтан шыққан балуан кім?(Қажымұқан Мұңайтпасұлы)
ІV. Бейсенбі күні: «Қытайша ет» әдісі. Антонимдер жазу.(10 минут).
Идеясы, принципі және әрекет ету сызбасы «Қытайша десерт» әдісіне ұқсас. Айырмашылығы мынада: Әрбір оқушы орындап болғаннан кейін өз жұмысын орнында қалдырады да өзі келесі партаға көшеді. Барлығы жоғарыда сипатталған сызба бойынша жұмыс істей бастайды.
Сұрақ: «Қытайша десерт» әдісін осылай түрлендіру не үшін керек? «Қытайша ет» стратегиясының артықшылығы неде? Оны қашан, қалай және не үшін пайдалануға болады?
- Жұма күні: (10 минут). «Өзіндік жұмыс».(Төмендегі сөздерді оқып, құрамынан омоним, синоним, антонимдерді жеке – жеке топтап жазыңдар. Үлгі: Омонимдер: Антонимдер: Синонимдер: Күрес, Көп – аз Өсу, даму Айтыс, Бар – жоқ Пысық, ұл, аз, қыз, өсу, әйел, даму, ширақ, тірі, бар, өлі, жоқ, келбетті, ауыр, көрікті, ақ, реңді, қара, өркендеу, жұмсақ, кедей, еті тірі, қатты, ұсақ, ар, күрес, айтыс, өр, қыр.
VI. Сенбі күні: (10 минут). «Ашық сұрақтар» әдісі.
Сыныптағы барлық оқушылар бір мезгілде тест тапсырмасының бір нұсқасын дайындап орындайды. Төмендегідей нұсқау беріліді: егер оқушы сұрақтың дұрыс жауабын білмесе, сұрақты ашық қалдырады, ешқандай сұрақ нұсқасын білгілемейді.
Тест нұсқасын орындауға 30 минут (егер сұрақтар жеңіл болса, одан да аз) уақыт беріледі. Уақыт аяқталған соң барлығы жауаптарды тексереді, немесе белгілеген сұрақтардың жауабын оқулықтан табады да, басқаларға оқулықтың бетін, абзацты көрсетіп айтады. Қалғандары сол бетті ашып, міндетті түрде көруі керек: білімді меңгеруде көру есі арқылы қабылдау қашан да маңызды. Әр оқушы 1-2 (сыныптағы оқушылардың санына қарай одан да көп) сұрақтың жауабын табады. Тест.
1.Синоним сөздерді тап. А)амандасу, есендесу. В)бал, әсем.С)сұлу, сүлгі. D)тарих, қақпа.
2.Ағаш ұсталығына қатысты кәсіби сөзді тап.А)шанышқы.В)қоза.С)сүргі. D)керней.
3.Эвфемизмге жататын сөзді белгіле.А)бақиға аттанды.В)қасқыр.С)найзағай. D)мылжың.
4.«Мырза жігіт», «кенже бала»сөздері қай сөзге қатысты?А)тұрақты тіркес. В)табу.С)көнерген сөз. D)омоним.
5.Антонимнің анықтамасы.А)қарама-қарсы сөздер.В)мағынасы жақын сөздер.С)сыпайы сөздер.D)мағынасы басқа сөздер.
6.Жаңа сөздерді тапА)космос, самолет. В)кеден,зейнеткер. С)емтихан,әдебиет. D)адрес, помидор.
7.Математика ғылымына байланысты сөздерді тап.А)бөлшек, квадрад. В)жер шары, жұлдыз. С)сақ, тайпа. D)лексика, тарихи сөз.
8.Белгілі бір аймақта ғана қолданылатын сөзді қалай атайды?А)кірме. В)диалкет сөз. С)эвфемизм. D)кәсіби.
9.Тұрақты тіркестің әдеби балмасын анықта.А)суды төкті. В)мақтады. С)ұрысты. D)төбе шашы тік тұрды.
10.Мақалдың жалғасын тап. Оқу білім бұлағы…А)еңбек-ырыстың бұлағы. В)еңбек-бақыттың шырағы. С)білім-өмір шырағы. D)жер-ырыстың кіндігі.
VII. Жексенбі күні: (2 минут). «Демалу». — Балалар, біз бүгінгі сабағымызда жалпы лексика тарауы бойынша өткен материалдарды меңгердік деп есептеймін. Лексика — сөз байығын зерттейтін ғылым. Тіліміз сөзге неғұрлым бай болса, соғұрлым жатық та әдемі сөйлей аламыз. Ол үшін көркем шығармаларды көп оқып, мақал-мәтелдерді, тұрақты сөз тіркестерін, синонимдерді орынды жерде пайдалана білуіміз керек.. Енді сабағымызды қорыта келе, екі топтың ұпай сандарын есептеп, жеңіске жеткен топты анықтаймыз.
Білімді бекіту: (1 минут). Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Рефлексия: 2 жұлдыз, 1 тілек. (1 минут). Сыныптастарды бағалау үдерісінде оқушылардан екі жұлдыз қоюды және бір тілек айтуды сұраңыз. Екі жұлдыз = жұмыс істеген кезде оларға ерекше ұнаған 2 зат .Бір тілек = бұл жақсартуға болатын нәрсе. Бағалау: (1 минут). Оқушылардың білімдерін смайликтер арқылы бағаланады. Оқушылар тақырыпқа қатысты өздерін қолайлы сезіну деңгейін білдіру үшін смайликтер салады.
| Жалғастыруға дайынмын | Бір нәрсе түсінемін, бірақ бәрін емес | Түсінбеймін, қайталап қарау қажет |
Үйге тапсырма : 5 мақал-мәтел жаттау.
