Білім берудің жаңарту жолдары

Болатбаева Фарида

Білім берудің жаңарту жолдары
Қоғамда туындап отырған жаңа эканомикалық қатынастарға орай білім беруді реформалау мәселесі туындайды .Реформалауың басты мәселесі білім мазмұны толық жаңғырту жетілдіруді талап етеді. Ол білім беру стандарттарын , базалық оқу жоспарларын жасау және тәжірибеге енгізу арқылы жүзеге аспақ.Стандарттар барлық тұрпаттағы оқу құралдарының қай түріне жататынына қарамастан , кадр даярлаудың жоғары біліктілік сапаларын үйлесімді атқаруы тиіс.
Бұл күнде өмір өлшеусіз өзгереді . Қазақ халқы өз еркін өз қолына алып ,өз болашағы болып табылатын болашақ жастарды білі мен тәрбие ісіне көңіл бөліп ,өзіндік бағыт ұстап, жасампаздық жолға меңзейтін әдістер ұсынуда. Солардың бірі :
-Өз мүддесі мен қоғамдақ мүдделерді ұштастыра білетін, зиялы, адамгершілігі мол, денсаулығы мықты жеткіншек тәрбиелеу .
-Оқушылардың санасына туған халқына деген патриоттық сезім ұялатып, ұлттық рухты сіңіру.Сондай –ақ тілі мен әдебиетін , тарихы мен өнерін қастерлеп , салт дәстүрін меңгерту.
— Әр оқушыны дара тұлға деп танып , олардың бойына үнемі оқып үйренсем деген ізденімпаздық қасиет дарыту, оларға өздігінен білімдерін толықтырып тереңдету тәсілдерін жаңа технологиялармен, әдіс тәсілдермен байланыстыра отырып дамыту
Қоғамның өзгеруімен байланысты білім беру әдістері де білім көлемі де үнемі өзгеріп отырады.Ол білі беру заңдылықтарына байланысты өзгеріп дамып отырады.Біз ұстаздар қауымы қандай болмасын жаңалыққа құлақ түре жүретініміз айқын. Жаңа технологияларды сабақта қолданудың тиімділігін қашан да жолға қоярымыз анық.
Педагогикалық шеберлікті арттыру орталығының ұйымдастыруымен «Назарбаев зияткерлік мектебі» курсы бағдарламасын меңгеруде түйгенім:
— Оқушыға қалай оқу керектігін үйрету, соның нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел-уәждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді, сыни ойлай алатын, пікір-көзқарастары жүйелі дамыған, сандық технологияларда құзырлылық танытатын оқушы қалыптастыру.
Біліктілікті арттыру бағдарламасының негізгі мазмұнындағы модульдер:
1.Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдер.
2.Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету.
3.Білім беру үшін бағалау және оқуды бағалау.
4.Білімберудеақпараттық-коммуникациялықтехнологиялардыпайдалану.
5.Таланттыжәнедарындыбалалардыоқыту.
6.Оқушылардыңжасерекшеліктерінесәйкесбілім беру жәнеоқыту.
7.Білімберудегібасқаружәнекөшбасшылық.

1.Білім беру мен білімалудағыжаңатәсілдер:
Білім беру мен білімалудағыжаңатәсілдер «Диалог негізіндеоқытужәнеоқу» жәнеметасананемесе «Қалайоқукеректігінүйретуді» қарастырады.Білім беру әдістеріішіндеерекшеорыналатыны-диалог. Диалог оқушылардыңсөйлесуәрекетін, сұрақтыдұрысқоябілуде, ақпараталмасуда, жалпытілүйренудетаптырмасжұмыстүрі. Әртүрлітақырыпта диалог құрғызумынадайнәтижебереді:
*сабақтабелсенділікжоғарылайды;
*сөздердіестесақтауқабілетідамиды;
*дұрыссөйлемдерқұрауғадағдыланады;
*оқуғақызығушылықтарыартады;
«Қалайоқукеректігін» үйретудіңқозғаушыкүшіметатануболыптабылады.Метатануиндивидқалайойлайтынынқадағалау, бағалау, бақылаужәнеөзгертуқабілетінтүсінеміз. Білімалудыүйретуөзбетіменоқудыойластыружәнеойлаунәтижелерінсабақтақолданаалуүдерісіболыптабылады.Бұлүрдісіндемұғалімоқушыға:
-білімміндетіқоятынталаптардытүсінуге;
-жекеойлауүрдісінжәнеолардыңжұмысқағидаттарынзерттеуге;
-міндеттердіорындаустратегияларынәзірлеугежәнеойласытруға:
-нақтыміндетүшінсәйкескелетінстратегиялардытаңдауғакөмектеседі.
2.Сын тұрғысынанойлаудыдамытутехнологиясы.
Сынитұрғыданойлаудегеніміз не?
«Оқу мен жазуарқылы сын тұрғысынанойлаудыдамыту»
бағдарламасыбойыншаол:
-шыңдалған ойлау, кез келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сын көзбен қарау;
— күрделімәселелердішешуге, аса маңызды, жауаптышешімгеқабылдауғақұштарлық;
— үйрету мен үйренубірлігінен, үйренудіңқызығушылығынантұратын, үйренушінініңсеніміненегізделгенқұрылым.
«Сынитұрғыданойлаудыдамыту» технологиясынқолданутөмендегідейнәтижебереді:
— білімалушыныңбелсенділігінарттыру;
— пәнгеқызығушылығынояту;
— өзіндіккөзқарасынбілдіругемүмкіндік беру;
— зерттеугеикемділігіндамыту;
— сөйлесімәрекетібелсенділігінарттыру;
— білімалушыларбір-біріменқарым-қатынасжасайбіледі;
— басқаларды тыңдауды, кезкелген жауапқа сыйластық, түсіністікпен қарауға.
Жалпы, сынитұрғыдан ойлайтын оқушылар белсенді болады, олар сұрақтар қойып дәлелдердіталдайды.
3. Білім беру үшінбағалаужәнеоқудыбағалау
Бағалау — оқытунәтижесінанықтауүшінқолданылатынтәсіл, оқушыныңберілгентақырыптымеңгерудегікемшіліктерінжоюда, оныңүлгерімініңнәтижеліболуынаықпалететін фактор. мектептәжірибесіндегібағалаубағақоюменғанашектелетінтәсілемес, олматериалдымеңгеру, меңгермеуфактісіменқатароныңсебептерінанықтауғамүмкіндікберетіноқытудыңмаңыздықұрамдыбөлігіболыптабылады. Бағалауоқытуүшінбағалаужәнеоқытудыбағалаудепекігебөлінеді. Формативтібағалауәрсабақтажүзегеасатынүрдіс. Формативтібағалаусабақбарысындағыбарлықіс-әрекетбойыншаоқушыныңбілім, білікдеңгейінеқосадербесойлауы, түсінігі, тіптітәртібіт.б. бағаланады. Ал, сумативтібағалаунемесежиынтықбағалауоқушыныңбелгілібіркезеңдегібақылаулар, білімдітексерутестісікезіндекөрінетінбілімдеңгейініңөлшемі.
Жалпы ,бағалаудыңбарлықтүрлерітөмендегілердіқамтиды:
Бақылау;
Алынған мәліметтердіңинтерпретациясы;
Бұдан арғы іс-әрекеттіанықтауүшінқолданылуымүмкіншешімдердіқорытындылау.
4. Білім беруде ақпараттық-коммуникациялықтехнологиялардыпайдалану.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияныңтиімділігі- келешекұрпақтыңжан-жақтыбілімалуына,іскерлігі мен шығармашылығынеркіндамытуғажолашатынпедагогикалық-психологиялықжағдайжасауында.

Сондай-ақ, интерактивтітақтаарқылыәртүрліграмматикалықтапсырмалардыорындау, мәтіндермен, жаңасөздерментүрліжұмыстаржүргізуде, сөздергеталдаужасауға, уақыттыүнемдіпайдалануға, оқушылардыңынтасынарттыруғақажеттіәріпайдалықұрал. Әртүрлі тест тапсырмаларынжүргізіп, оқушылардыңбілімсапасынбақылауда да компьютерліктехнологияныңүлесізор.

5.Талантты және дарынды балаларды оқыту
Дарындылық—адамның өз бейімділігі арқылы, шығармашылықпен жұмыс істеу арқылы қалыптасатын қасиет. Көбінесе “дарынды оқушы – бұл жақсы оқитын оқушы” деген пікір қалыптасқан. Белгілі ағылшын психологі П.Торранстың зерттеулері бұл пікірдің мұғалімдер арасында жиі кездесетінін анықтады. Оларға оқуда қиыншылық туғызбайтын, тәртіпті, ұйымшыл, білімді, тұрақты, ұғымтал, өз ойын нақты және түсінікті жеткізе алатын оқушылар көбірек ұнайды. Ал қисынсыз сұрақ қоятын, өз жұмысымен ғана айналысатын, тәуелсіз, көбіне түсініспеушілік туғызатын, қияли, әр нәрсеге көзқарасы бөлек оқушылар ұнамайды. П.Торранстың зерттеулері нақ осы қасиеттер оқушының шығармашылық дарындылығын көрсететін және оның нашар оқитын оқушылардың арасында да аз емес екендігін айқындаған. Сондықтан мұғалімдер осы зерттеулердің нәтижесін есте ұстағаны жөн.
Дарынды оқушымен жұмыстың негізгі мақсаты—олардың шығармашылық жұмыста өзінің қабілетін іске асыруға дайындығын қалыптастыру. Ал мақсатқа жету- оқу бағдарламасын тереңдетіп оқыту және оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту арқылы жүзеге асады

“…Көптеген табиғи талант дарынсыз ұстаздардың кесірінен жойылып кетеді. Олар дарынның табиғи құбылысына терең бойлай алмай, тұлпарды есекке айналдырып құртып тынады”. Плутарх
Міне, ұстаз осындай келеңсіздікке жол бермеуі керек.
6.Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес білім беру және оқыту.
Еш нәрсеге бейімділігі жоқ, қабілетсіз бала болмайтыны педагогикада ддәлелденген.
Мысалы, төрт жасар балалар көп сұрақ қояды және «қайда», «не», «кім», «неге», «қашан» сияқты көптеген сұрақтар пайдаланады. Олар бес сөзден тұратын сөйлемді пайдалана алады және олардың 1500 сөзден тұратын сөзік қоры бар. Бес жасар балалар бағыныңқы бөліктері бар алты сөзден сөйлем құрай алады және 2000 сөз пайдаланады.. бірінші сынып оқушылары 6000 сөзге дейін пайдаланады, ал ересектер 25000 сөз пайдаланады және 50 000 сөз біледі.
Жалпы шәкірт бойына білім нәрін сіңіруде ең бастысы оқушының жас ерекшеліктерін ескеру қажет. Топтық жұмыс немесе диалог барысында оқушының жас ерекшелігін ескере отырып жұмыстану- бұл мұғалімнің жан-жақты ойластырылған шеберлігін қажет етеді.
7.Білім берудегі басқару және көшбасшылық.
Осы заманғы кез келген оқыту технологиясы оқу процесін ұйымдастыру кезеңінде технологияның бар мүмкіндіктерін үнемі шығармашылықпен пайдалану қажеттілігіне көңіл аударуда.Оқыту технологиясын оқыту процесін ұйымдастыру,басқару және бақылау деп түсіну керек. Осы орайда өз тәжірибемнің негізінде оң нәтижеге қол жеткізу үшін алдыма мынадай мақсат қойдым:
-заман талабына сай білімді,білікті,дүниетанымы кең,шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға қалыптастыру.

Осы мақсат негізінде алдыма қойған міндеттерім:
-жас ұрпақтың қабілеті мен талантын ашу;
-шығармашылық,логикалық ойлау қабілеттерін жетілдіру;
-өз алдына мақсат қою арқылы оны жүзеге асыра білу;
-өз әрекетінің нәтижелерін бағалай білу.
Мұғалімнің көшбасшылық қабілеті ең бірінші сабаққа даярлықтан басталады,яғни,өтілетін сабақың жоспарын құру,оны өткізу әдстемесі,оқушылардың қабілеттерін,жас ерекшеліктерін ескере отырып,иллюстрация,техникалық құралдарды,дидактикалық материалдарды пайдалану.Мұғалімнің осы шығармашылық әрекеті арқылы оқушының шығармашылық қабілеті қалыптасады.Ал,көшбасшылық қабілеттер шығармашылық елес,шығармашылық ойлау арқылы жүзеге асады.Оқушыны шығармашылық ойлауға,жылдамдыққа,икемділікке,тапқырлыққа үйрету ол мұғалімнің әр сабағында қалыптасып отыратыны анық.
Ұлы ағартушы Ахмет Байтұрсыновтың «Ұстаз үздіксіз ізденгенде ғана, шәкірт жанына нұр құя алады», – деген сөзі ізденімпаз, жаңаша ұстаздарға арналғандай. Мұны әрбір мұғалім жадында сақтауы тиіс.