Түргеш қағанаты(704-756жж.)

Батыс Қазақстан облысы

Орал қаласы

№34 А.Тайманов атындағы мектеп-гимназия

Ахбулатова Майра Берикона  — жоғары санатты тарих пәні мұғалімі

Тақырыбы:§3. Түргеш қағанаты(704-756жж.)

Мақсаты:

• Білімділік:    Оқушыларды VIII ғасырда қазақ жерiн мекендеген Түргеш қағанатының тарихымен, ішкі-сыртқы саяси жағдайымен, экономикалық дамудың  бағытымен таныстыра отырып, соғдылар туралы тyciнiк беру;

• Дамытушылық: Түргеш қағанатының  тарихын талдау арқылы өз ойларын жүйелi жеткiзе бiлуге, белсенділікке дағдыландыру;

• Тәрбиелік:Оқушыларды  өткен тарихи оқиғаларды оқыта отырып елжандылыққа, саяси сауаттылыққа тәрбиелеу.

Сабақ типі:жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың түрі: аралас

Сабақ әдісі:сұрақ — жауап, тірек — сызбалар, кестемен жұмыс.
Сабақ көрнекілігі: оқулық, карта, бейне материал,электронды оқулық
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру.                                                                                                                ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:

§2. Батыс Түрік қағанаты (603 -704жж.)

І тапсырма. «Кім шапшаң?»( жауабы  аннимация —  арқылы шығады)

1.Батыс Түрік қағанаты құрылған жылды ата?603-704жж

2. Батыс Tүpiк қағанатының орталығы қай жерде?        Жетісуда

3. Батыс Түрік қағанаты халқының негізін кімдер қалады?  Он – оқ бұдун тайпалары

4. Бүгінгі күнге дейін өз атауларын сақтап қалған қандай тайпаларды білесің?  Дулу(дулат)

5. Қағанаттың мемлекеттiк құрылымының ерекшілігі қандай?  Он-оқ бұдун жүйесі

6. Батыс Tүpiк қағанатында билік үшін талас қашан болды?  630ж

7.”Бұдун” сөзінің мағынасы қандай?   Ел, халық

8. Батыс Түрік қағанатын Тон қаған билеген жыл?618-630жж

ІІ тапсырма.  Түрік қағанаты мен Батыс түрік қағанатының саяси дамуын салыстыр.

ІІІ тапсырма.  Тарихи диктант. ( жауабы  аннимация — арқылы )

Батыс қағанатының орталығы Шу өзені бойындағы____ қаласы болды. Жазғы ордасы ___ орналасты.   Батыс Түрік қағанатының саяси билігінің күшейген кезі ______ мен_____қағандарының билік құрған кезі. Шегу қаған  салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп, оларға ____ деген атақ берді.

Тон қаған 627ж _______ көмек беру үшін қалың қолын аттандырды. Қағанның билігі ____жолмен беріліп отырды.

( Суяб, Мыңбұлақта, Шегу мен Тон, селиф, Византияға, мұрагерлік)

ІV тапсырма.  Бұл кім?

А. Түргеш қағанатының негізін салушы

В. 552-554жж. жужандарды  толық жеңген қаған

С. 610-618жж. Батыс Түрік қағанатының  билеушісі

Д.Соғдыларды жаулап алуға аттанған Түрік қағаны

Е.618-630жж. Батыс Түрік қағанатын билеуші

Д. Түрік қағанатының негізін салушы

Ж. Батыс түрік қағанатының алғашқы билеушісі

Жаңа сабақ

§3. Түркеш қағанаты (704-756жж.)

Жоспары:

1.Түргеш қағанатының жер аумағы, халқы.

2. Қағанаттың ішкі-сыртқы жағдайы.

3. Шаруашылығы.

4.Жетісудағы соғдылар.

Оқушыларға Түргеш қағанаты туралы электронды оқулықтан  үзінді тыңдату.

Жер аумағы.

 

Жер аумағы:   Жетісу

Астанасы:   Суяб

Үлкен Орда  — Суяб

Кіші Орда – Күңгіт (Іле бойында)

Қағанат жері: Орта Азияның  оңтүстік –шығысында Шаш қаласынан Шығыс Түркістандағы Бесбалық, Тұрфан аралығын қамтиды.

Этникалық құрамы.

Халқының құрамы: түркі тілдес тайпалар

Түргеш қағанатының ішкі-сыртқы саяси жағдайы.

Қағанаттың  ішкі-сыртқы саяси дамуында роль атқарған қағандар:

Үшлік  699 – 706 жж

Сақал  406-711жж

Сұлу қаған 715-738жж

Тұқарсан –Құтшар 738-739жж

Сырттан төнген қауіп :

• Арабтар шапқыншылығы

• Қытай мемлекеті үлкен қауіп төндірді

• Шығыс Түрік қағандығынан төнген қауіп

Тәуелсіздікті сақтау жолдары:

• Қытай империясы және Шығыс Түрік қағанатымен құдандалық арқылы келісімге келді;

• Көрші елдермен әскери келісім шарттар жасасты;

• Орта Азия халықтарымен арабтарға қарсы күш біріктірді.

www.youtube.com/watch?v=dUqBYSJGbvQоқушыларға Түркеш қағанаты атты бейнематериал көрсетіледі.

Шаруашылығы.

Сауданың дамуы.

• Ұлы Жібек жолында  орналасты;

• Ірі сауда қалалары дамыды;

• Теңге шығаратын сарайлар орналасты.

 

«Түргеш қағаны (Құдайдың қалаулысы) мырзаның теңгесі» немесе «Түргеш қағаны мырза» деген соғды жазуы дәлелдейді. Теңгелер 704-766жж. Таразда соғылған.

Жетісулық соғдылар.

Түрік және соғды халықтарының арасындағы байланыс олардың материалдық және рухани мәдениеттерінен айқын байқалады.

Жаңа сабақты бекіту.

І тапсырма.  Жылдар сөйлейді(жауаптары анимация арқылы шығады)

704-756жж-

VIғ –

20-

7 мың –

715-738жж —

737ж –

720-721жж  —

20ж –

751ж –

749-753жж-

756ж –

ІІ тапсырма.  Кестемен жұмыс.

ІІІ тапсырма.  Берілген тізімнен  Түргештердің басшыларын тауып көрсет.

А.Үшлік В.Бумын С.Сұлу Д.Шегу Г. Күли Шор Е.Жыпыр Ж.Есен- бұға З.Тардуш

И.Тұқарсан Құтшар                         Жауабы:  А,С,Е,И

Бағалау.

Үйге тапсырма:§3. Түркеш қағанаты (704-756жж.)

• РАФТ әдісі бойынша хат жазу

• Кескін картаға қағанаттың аумағын сызу.

• “Күлтегін” жазуынан Түргеш қағанаты туралы мәлімет алу

• Қағанаттың шаруашылығын Түрік, Батыс  Түрік қағанаты шаруашылықтарымен  салыстыру.

• [bws_related_posts]