Көкшетау қаласының мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің «Тілдерді оқыту орталығы» КММ-нің оқытушысы Сураганова Айгуль Наурызбековна

 

Топ деңгейі: жоғары

Сабақтың тақырыбы: «Тіл- аса қадірлеп  ұстайтын байлығымыз».

Грамматикалық тақырып: Сын есім

Мақсаты:  Тыңдаушыларға тіл құдіретін сезіне білуге, дұрыс сөйлеп, сөз мағынасын түсіне білуге үйрету.

Тыңдаушылардың сөйлеу мәдениетін дамыту, өз ойларын еркін жеткізе білуге, пікір таластыра білуге дағдыландыру.

 

Сабақтың түрі: Жарыс сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ- жауап,топпен жұмыс, ой шақыру

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі.

                                    ІІ.Оқылым тапсырмалары.

                                    ІІІ.Жазылым тапсырмалары

                                    ІV.Тыңдалым тапсырмалары.

                                    V.  Сөйлесім тапсырмалары.

Сәлеметсіздер ме, құрметті тыңдаушылар!

  Бүгінгі біздің сабағымыздың тақырыбы « Тіл – аса қадірлеп ұстайтын байлығымыз». Әбділда Тәжібаев ағамыз тіл туралы жырлағандай

Туған тілім — тірлігімнің айғағы,

Тілім барда айтылар сыр ойдағы.

Өссе тілім, мен де бірге өсемін,

Өшсе тілім, мен де бірге өшемін – деп, тақырыбымыз да осы тілге байланысты.

                                

І.Таныстыру.

Сабағымызды бастамас бұрын мен сіздермен танысып өтейін, менің аты- жөнім Сұрағанова Айгүл  Наурызбекқызы, енді сіздермен танысу үшін

 «Есімнен сөз құрау»  ойынын жалғастырсақ. Мен  сіздерге  жұлдызшалар

беремін, ол жұлдызшаларға өздеріңіздің толық аты- жөндеріңізді жазып және  есімдеріңіздің  бірінші әріптерінен  басталатын  сын есімдерді қатыстырып  жазыңыздар. Мысалы : Менің есімім Айгүл- Айгүл қандай?

 Айгүл – айдай,  ақылды,ашық т.б.

Жұлдыз- жарқыраған,жауһардай, жібектей  жұмсақ,- деп жазып

компьютерлеріңіздің артқы жағына жапсырып қойыңыздар.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІ. Бірінші топ үшін

1- тапсырма.

2.Берілген өлең  шумақтарымен  жұмыс.(М.Қанафияұлының) «Жасай бер,ана тілім»

а) өлеңді  мәнерлеп оқыңыздар

 

Жылаған алғашқы іңгә үннен тілім,

Жөргекте былдыр қағып күлген тілім.

Жағымды ана әлдиі, ақ сүтімен,

Жүрегіме, қаныма сіңген тілім.

 

Жанымды жадыратқан бала тілім,

Жыр, ертек жаттаттырған сана тілім,

Жаралып жермен бірге, күн көзімен,

Жасасқан қазақ тілі – ана тілім.

 

Жарысқан жыл құсымен үнді тілім,

Жарасқан дала, малмен сырлы тілім.

Жиһанкез желмаялы Асан қайғы,

Жер- жерге баға берген сынды тілім.

 

Жырлатқан қазақтардың қазақтығын,

Жырлатқан елдік, ерлік азаттығын.

Жұлдызды құдіреттің туы болған,

Жауынгер ана тілім – қазақ тілім.

 

ә)өлеңнің ішінде кездесетін сын есімдерді тауып, сөйлем құраңыз

 

б) өлеңнің ішінде кездесетін қарамен боялған сөзге мақал – мәтел құрастырыңыздар  мысалы: Ана тілім  « Ана тілі- дана тіл»

 

ІІ.Екінші топ үшін

 

1-тапсырма.Берілген өлең шумақтарымен жұмыс. М.Айтқожан

«Ана  тілі »

 

 

 

а)өлеңді  мәнерлеп оқыңыздар

 

Жататын биіктерде өлшемі тым,

Бір тұтас тауларымның  —

Бөлшегісің!

Тағы да тіл жайында толғанайын,

Жазуға құдіретіңді келсе күшім!

Түсемін от пен суға мен сен үшін,

Жатса да көп шындықты көмкеріп күн…

Тіл мен діннен жұртты бездіргенде,

Аспаным қақыраған

Теңселіп шың…

Тәуелсіз нұрланды елім азат күннен,

Аңсаған азаматты,

Қазақпын мен!

Кешелер қайғымды айтып күңіренсем,

Жыр жазам мен осынау –

Ғажап тілмен!

Ойымды ана тілмен оюлаймын,

Жүректе Ана тілсіз,

Қоюлар мұң.

Құдіретті тілімнің арқасында,

Ешқашан,

Жер бетінен,

Жойылмаймын!

 

ә)өлеңнің ішінде кездесетін сын есімдерді тауып, сөйлем құрау

 

б) мына сөздердің баламасын жазыңыз

шындық, тұтас, азат күн,аңсау

 

ІІІ.Бірінші топ үшін

2- тапсырма.

2 топқа жарыстыру ойыны «Кім тапқыр?».

Ойынның шарты мынандай: мақал – мәтелдегі түсіп қалған сөзді жазып,  орыс тілінде баламасын айту. Жауабын тез тапқан топқа жұлдызша беру.

 

1.Таза мінсіз асыл…. , су түбінде жатады,(тас- кмень)

Таза мінсіз асыл … , ой түбінде жатады. (сөз- слова)

2.Бас кеспек болса да …… кеспек жоқ. (тіл- язык)

3.Сөз анасы – құлақ, …. анасы бұлақ. (су-вода)

4.Ілім –бұлақ , … – шырақ. (білім –знание)

5.Ине көзінен сынады, …… сөзінен сынады. (шешен –оратор)

6.Сөздің көркі — … . (мақал — пословица)

7. … қолы ортақ, шешеннің сөзі ортақ. (шебер – мастер)

8. … көркі – тіл, тілдің көркі сөз (ақыл – ум)

9.Өнер алды  …  тіл. (қызыл – красный)

10. … еттен өтер, сөз сүйектен өтер. (таяқ – палка)

 

 

 

 

3- тапсырма.

Сөйлемдегі сөздерді орын тәртібімен жазыңыз

« Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте» Қ.Мырзалиев

тіліңді, бәрін, құрметте, Өзге, біл, тілдің,өз

 

ІІІ. Екінші топ үшін

2- тапсырма.

1.     Бал тамған  тілден … тамар. (у- яд)

2.     Көп сөз күміс, аз сөз … .(алтын – золото)

3.     Туған үйдің … жылы. (түтін – дым)

4.     Төзім мен … – бәрін жеңеді. (еңбек –труд)

5.     Ана тілі — … өсіреді(ой – мысль)

Ана сүті — … өсіреді (бой – рост)

      6.Отаны бірдің … бір, (жүрек – сердце)

        Жүрегі бірдің … бір.( тілек – желание)

      7… – тамақтың атасы,(нан- хлеб)

      8.Ашу — … , ақыл — … . (дұшпан – враг, дос – друг)

      9.Жердің сәні — … , ердің сәні білім. (егін- урожай)

     10.Жігіт адамға жетпіс … де аз. (өнер- искусство)

3- тапсырма.

Сөйлемдегі сөздерді орын тәртібімен жазыңыз

«Мемлекеттік тіл енді ұлттық саясаттың діңгегі болуы тиіс» Н.Ә.Назарбаев

Ұлттық, тіл, енді, саясаттың, болуы, діңгегі, тиіс, Мемлекеттік,

 

ІҮ.  Тыңдалым: Диалогті тыңдап, дұрыс жауаптың астын сыз.

 

—Төрге шығыңыз!Сыйлы қонақты қазақ халқы төрге шығарып отырғызады.

—Оның ұлттық ерекшелігі бар ма? Ол нені білдіреді?

—Қонақты жоғары шығару – құрметтеудің белгісі. Асықпаңыз сыбағаңызды жеп кетесіз.

—Сыбаға деген не?

—Сіз шетелде жүріп, қазақтың дәстүрлерін әбден ұмытыпсыз ғой. Қазақ отбасы сыйлы қонақтың сыбағасын сақтайды. Етті сүрлеп қояды. Сүрленген ет дәмді болады. Дәмін татқасын, бағасын өзіңіз бересіз. О, міне, ет те келді. Алыңыз.

— Шындығында, өте дәмді екен.

—Енді сорпа алыңыз. Сорпадан кейін ас қайырамыз.

 4-тапсырма.

1топ. Диалог мазмұнына  сәйкес ақпаратты көрсетіп, астын сыз.

А) үй иесіне сыбаға беріледі.

В)қонақ сыбаға жайлы бұрыннан білетін.

С) сыйлы қонаққа алдымен сорпа беріледі

Д) қазақ отбасы қонақты құрметтеп төрге шығарады

 

Диалог мазмұнына сәйкес келмейтін ақпараттың астын сыз.

А) қонақ төрге шығады

В) еттен кейін сорпа беріледі

С) сыйлы қонақ төменге отырады

Д) сорпадан кейін ас қайырылады

 

 

Дилог мазмұнына сәйкес дұрыс жауапты көрсетіп, астын сыз.

Қандай ет дәмді болады?

А) жас ет

В) кепкен ет

С) тұздалған ет

Д) сүрленген ет

 

 

4-тапсырма.

2топ. Сөйлемді диалог мазмұнына сәйкес толықтырыңыз.

—         Қонақты жоғары шығару –

А) салт- дәстүрдің белгісі

В) қадірлеудің белгісі

С) құрметеудің белгісі

Д) сыйлаудың белгісі

 

Мәтін мазмұнына сәйкес нақты деректі анықтаңыз.

А) қонақ шақырады

В) сыйлы қонақтың сыбағасын сақтайды

С) етті тұздайды

Д) қазы- қарта беріледі

Дилог мазмұнына сәйкес дұрыс жауапты көрсетіңіз.

Қандай ет дәмді болады?

           А) тұздалған ет

           В)  қуырылған ет

           С) сүрленген ет

           Д) кепкен ет

 

5- тапсырма. «Кім жылдам »ойыны

 

Ойынның шарты слайдта берілген сұрақтарға кім тез жауап береді.

Ү.Қорытынды

«Жүректен – жүрекке» дей отыра, бүгінгі сабағымызда  өткен грамматикалық тақырыбымыз сын есімді қолдана отырып, сабақтан алған әсерлеріңізді, өз ойларыңызды білдірсеңіздер.

 

Елбасымыз өз жолдауында айтқандай « Ана тіліміз Мәңгілік Елімізбен бірге Мәңгілік тіл болды» осылайша тіліміздің мәртебесі биіктей берсін, ана тілін құрметттеп, сүйе білейік!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                 

 

                           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6-тапсырма. Ай аттарын аяқтаңыз. Допишите названия месяцев.

жел_____________

нау_____________

шіл_____________

қаң_____________

қар_____________

қаз_____________

ақп_____________

қыр_____________

там_____________

сәу_____________

мам____________

мау____________

 

7-тапсырма. Берілген күн мен ай аттарын үлгі бойынша жазып шығыңыз. Напишите по образцу дни и названия месяцев.

             15.02                            26.05                                8.10  

 

________________      ________________     __________________

            31.07                             19.03                               21.09 

 

________________      ________________     __________________

 

8-тапсырма. Сөздерді тыңдаңыз және қайталаңыз. Слушайте слова и повторяйте.

№21 тыңдалым

         Аспаз, аудармашы, ғалым, дәрігер, есепші, жүргізуші, заңгер, оқытушы, мұнайшы, сатушы, тілші, іскер адам, жұмыс істеймін, жұмыс істейсің, жұмыс істейсіз, жұмыс істейді, қаңтар, ақпан, наурыз, сәуір, мамыр, маусым, шілде, тамыз, қыркүйек, қазан, қараша, желтоқсан.

 

ІІ. 1-тапсырма. Оқыңыз. Прочитайте.

Бақыт: Сәлеметсіз бе!

Сұлтан: Сәлеметсіз бе! Танысайық. Менің аты-жөнім – Сұлтан. Мен мұнайшымын.

Бақыт: Ал мен дәрігермін, аты-жөнім – Бақыт Сапарқызы.

Сұлтан: Қай қалада тұрасыз?

Бақыт: Семейде тұрамын. Сіз ше?

Сұлтан: Мен атырауда тұрамын.

Бақыт: Неше жастасыз?

Сұлтан: Отыз жастамын. Сіз ше?

Бақыт: мен жиырма сегіздемін.

Сұлтан: Қайда жұмыс істейсіз?

Бақыт: Ауруханада. Ал сіз ше?

Сұлтан: Мұнай компаниясында.

Бақыт: Жақсы, танысқаныма қуаныштымын!

Сұлтан: Мен де қуаныштымын. Сау болыңыз.

 

2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз. Ответьте на вопросы.

 

1.      Сұлтан Бекенұлы кім?

2.      Бақыт Сапарқызы кім?

3.      Бақыт Сапарқызы неше жаста?

4.      Сұлтан Бекенұлы қайда тұрады?

5.      Бақыт Сапарқызы ше?

 

6.      Сұлтан Бекенұлы кім болып жұмыс істейді?

7.      Бақыт Сапарқызы ше?

8.      Мұнайшы қандай компанияда жұмыс істейді?

9.      Дәрігер ше?

 

3-тапсырма. Оқыңыз. Прочитайте.

 

—          Сәлем Нұргүл!

—          Сәлем, Димаш!

—          Қал қалай?

—          Жақсы. Сенің Қалың қалай?                                

—          Сәлеметсіз бе!

—          Сәлеметсіз бе!

—          Қалыңыз қалай?

—          Жақсы. Сіздің қалыңыз қалай?

 

 

ІІІ.1-тапсырма. Ережемен танысыңыз. Ознакомьтесь с правилом.

Жіктік жалғау

Личные окончания

Жіктік жалғау жақтық мағынаны білдіреді. Жіктік жалғау есімдер мен етістіктерге жалғанады.  (Личные окончания выражают значение лица, совершающего какое-либо действие. Личные окончания присоединяются к именным частям речи и глаголам).

Жіктік жалғаудың жалғану үлгілері: Мен Асқармын. Мен есепшімін.

Примеры присоединения личных окончаний. Я – Аскар. Я — бухгалтер

 

         Зат есімдердің жекеше түрде жіктелуі:

         Спряжение имен существительных в единственном числе:

Жақ (лицо)	Жекеше (ед.ч.)	Үлгілері
І жақ мен	-мын / -мін, -бын/ -бін -пын/ -пін	Мен дәрігермін.	Мен оқимын.
ІІ жақ сен	-сың/ -сің	Сен дәрігерсің.	Сен оқисың.
ІІ жақ сіздер	-сыз/ -сіз	Сіз дәрігерсіз.	Сіз оқисыз.
ІІ жақ ол		Ол дәрігер.	Ол оқиды.

 

Болымсыздық мағына есімдіктерге емес сөзінің тіркесуі арқылы жасалады. Қосымша үндестік заңына сәйкес емес сөзіне жалғанады.

Отрицательная форма образуется путем прибавления к именным частям речи слова емес. Личные окончания присоединяются к слову емес в соответствии закону сингармонизма.

Мысалы:      Мен Асқар емеспін.

Пример:       Мен есепші емеспін.

ІҮ. 2-тапсырма. Дұрыс нұсқаны таңдаңыз. Выберите правильный вариант.

мен    сен    сіз    ол

1.      Мен   мұғаліммін.

2.      ____ аспазсың.

3.      ____  сатушысыз

4.      ____  дәрігерсіз.

5.      ____  есепші.

6.      ____ есепші емессің.

7.      ____аспаз емес.

8.      ____ тілші емессің.

9.      ____ Асқар емеспін.

10.  ____ мұнайшы емессіз.

 

3-тапсырма. Жіктік жалғауды жалғаңыз. Присоедините личные окончания.

            -пін     -бын    -мын   -сіз    -сың   -сің    -мын   -сің     -пін    -сіз    -мін

 

1.      Ол – Мансұр

2.      Ол – жүргізуші__ .

3.      Сіз мұғалім___.

4.      Сен Бархан___.

5.      Мен Коля___.

6.      Сіз аспаз емес___.

7.      Мен заңгер___.

 

8.      Мен Асылбек___.

9.      Мен Ораз___.

10.  Мен мұнайшы___.

11.  Сен әке___.

12.  Сен тілші___.

13.  Мен саша еме___.

14.  Ол ғалым емес ___.

 

4-тапсырма. Алмастырыңыз. Замените местоимения.

мен            сен           сіз             ол

1.      Мен есепшімін.                    Сен есепшісің.

2.      Мен Азаматпын.                  Сіз ______________

3.      Мен Кеңеспін.                      Ол ______________

4.      Мен мұнайшымын.             Сен _____________

5.      Мен тілшімін.                       Сіз ______________

6.      Мен аспаз емеспін.              Ол ______________

 

5-тапсырма. Сұрақтарды жауаптармен сәйкестендіріңіз. Соедените вопросы с соответствующими ответами.

Сенін атың кім?                               Мен жиырма жастамын.

        Сен кімсің?                               Менің мамандығым – мұнайшы.

                           Ал сен кімсің?                               Менің атым – Олжас.

    Сенің мамандығың қандай?                              Жоқ, мен дәрігермін.

          Сен заңгерсің бе?                              Ал мен Қайсармын.

                Сен неше жастасың?                               Мен Алуамын.

 

6-тапсырма. ?

 

7-тапсырма. Сөйлемдер құраңыз. Составьте предложения.

Мен тілші болып істеймін.

         тілші

Мен

Сен

Сіз

Ол

сатушы

заңгер аспаз жүргізушімұнайшы 

 

болып  жұмыс   істей___.

 

8-тапсырма. Қажетті сөздерді қойыңыз. Вставьте  нужные слова.

1.      Менің атым — Маржан. 2.      Менің отбасым  _______. 3.      Сен кім болып ________  істейсің? 4.      Ол  _________  жаста. 5.      Асқар,   _______   қойыңыз. 6.      Мен есепші ______  жұмыс істеймін. 7.      Сен  _________  бе? 8.       _________  бола ма? 9.      Қалыңыз  _________

кіруге             атым          қалай                  танысып             елу бес                                  болып          тілшісің                       үлкен           жұмыс

 

Ү. 1-тапсырма. Ұялы телефон нөмірлерін тыңдаңыз және санмен жазыңыз. Прослушайте номера мобильных телефонов и запишите их цифрами.

№22 тыңдалым

1. Сегіз, жеті жүз бір, төрт жүз алпыс екі, жиырма жеті, тоқсан алты.

2. Сегіз, жеті жүз жетпіс жеті, екі жүз сексен, қырық бес, алпыс бір.

3. Сегіз, жеті жүз жеті, үш жүз жетпіс бес, сексен екі, жиырма тоғыз.

4. Сегіз жеті жүз жетпіс сегіз, бес жүз қырық үш, нөл бір.

1. ___________            2. ____________

3. ___________            4._____________

 

2-тапсырма. №23 тыңдалым ?

 

3-тапсырма. Мәтінді тыңдаңыз және мазмұны бойынша толықтырыңыз. Прослушайте текст и дополните его по содержанию.

№24 тыңдалым

Менің  ________  Серік Ерланұлы. Мен  ________  жастамын. Мен Есіл  ________ тұрамын.  Мен газетте  ___________ болып жұмыс істеймін. Менің ____________  бар. Ол  ____________ болып жұмыс істейді. Ұлым ________ жаста,  ___________ бес жаста.

 

ҮІ. 1-тапсырма. Топтық жұмыс. Работа в группе.

1.     Қораптың ішінде мамандық атаулары жазылған қағаз жатыр.

В коробке лежат карточки с названиями профессий.

2.     Бір тіл үйренуші қағаздың бірін таңдап алады.

Один из обучающихся языку выбирает одну из этих карточек.

3.     Басқа тіл үйренушілер сұрақ қою арқылы ол мамандық атауын табады.

Другие с помощью вопросов определяют его профессию.

 

ҮІІ. Тапсырма. Өзіңіз, отбасыңыз, мамандығыңыз, мекенжайыңыз туралы реттік сан есімді қолданып, өзіңіз туралы ақпарат беріңіз. Дайте информацию о себе, своей семье, профессии и о месте жительства, используя порядковые числительные.

Менің аты-жөнім:__________________________________________________________

Жасым:___________________________________________________________________

Мекенжайым:_____________________________________________________________

Ұялы телефоным:__________________________________________________________

Электронды поштам:______________________________________________________

 

 

12-сабақ

Мекеме атауы: ________________________________________________________

Топ деңгейі: бастауыш

Сабақтың тақырыбы: Ақтөбеге билет бар ма? Қай күнге керек?

Грамматикалық тақырып: Жатыс септік.

Мақсаты:Тыңдаушыларға  жіктік жалғауларын жалғап үйрету. «Қалің қалай» және «жұмыс» тақырыптарында сөздік қорын молайту. Күнделікті сөйлесу үлгілерін көрсете отырып тілдерін дамыту.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі (жаңа сөздермен танысу)

                                  ІІ. Оқылым тапсырмаларын орындау.

      ІІІ. Жаңа тақырып.

                                  ІҮ. Жаңа тақырыпты бекіту тапсырмалары.

                                  Ү. Тыңдалым тапсырмалары.

                                  ҮІ. Сөйлесім тапсырмалары.

                                  ҮІ. Жазылым тапсырмалары.

                           

І.1-тапсырма. Дыбыстарды қайталаңыз. Қандай сөздерді білесіз? Мысал келтіріңіз. Повторите звуки. Какие знаете слова? Приведите примеры.

 

Ә   Ы   І   О   Ө   Ұ   Ү   Ң   Һ      Мысалы: Ы – ыдыс, ырыс, ынтымақ т.б.

 

2-тапсырма. Жаңа сөздермен танысыңыз. Познакомьтесь с новыми  словами.

автопарк — автопарк

асхана — столовая

аурухана – больница

әкімдік  – акимат

дүкен – магазин

емхана  – поликлиника

мекеме – учреждение

мектеп – школа

мемлекеттік мекеме – гос.учреждение

мейрамхана – ресторан

ұйым – организация

отбасы жағдайы – семейное положение

бойдақ  – холостой (неженатый)

әлі бойдақ – еще не женат

тұрмыста – замужем (она)

үйленген – женат (он)

тұрмыста емес – незамужем (она)

түйіндеме – резюме

жұмыс іздеу – искать работу

еңбек өтілі – стаж работы

жас  – лет (хронологический возраст)

жыл – год, лет

мұнайшы – нефтяник

жұмыс істегім келеді – я хочу работать

 

Ақтөбеге билет бар ма? – Есть билет в Актобе?

Сізге қай күнге керек? – Вам на какое число нужно?

15 мамырға – на 15 мая!

Иә /Жоқ, билет бар/ жоқ. – Да /Нет, билет есть/ нет

Ақтөбеге екі билет беріңізші – Дайте, пожалуйста, два билета до Актобе.

Теміржол – железная дорога

Мемлекеттік мекемеде жұмыс істегім келеді – хочу работать в гос. учреждении

 

3-тапсырма. Қажетті әріптерді қойыңыз. Вставьте нужные буквы.

        

отбасы жа_дайы_йленгенбойда_т_рмыстае_бек    _тілі   ме_тепс_т    аур_ханам_кемежо_арыж_л   _йым  д_кен ас_ана ме_рамхана _кімдік біл_м

ү  қ  ұ  ғ               ғ  х  і  й  у

ө  кы ңә

   ұ е ү ы ү

 

4-тапсырма. Сәйкестендіріңіз. соедените слова.

         іскер                              жағдайы

        еңбек                             күйеуің

                                 сенің                             адам

                     мемлекеттік                             мамандығым

                      орта                             өтілі

                             отбасы                              мекеме

                               менің                              білім

 

 

5-тапсырма. Берілген сөздерді пайдаланып, толықтырып жазыңыз. Дополните, используя приведенные слова.

            үйленген     бойдақ      тұрмыста                   тұрмыста емес

Арман                 Сәуле                  Асқар                  Ақмарал

Арман бойдақ       ___________________________________   

 

6-тапсырма.Сөздерді тыңдаңыз және қайталаңыз. Слушайте слова и повторяйте.

№25 тыңдалым

         Асхана, аурухана, әкімдік,бойдақ, дүкен, емхана, еңбек өтілі, жас, жыл, мейрамхана, мекеме, мектеп, мемлекеттік мекеме, отбасы жағдайы, тұрмыста, тұрмыста емес, ұйым, үйленген, түйіндеме, жұмыс іздеп келу, жұмыс істегім келеді.

 

ІІ. 1-тапсырма. Оқыңыз. Прочитайте.

—          Сәлем, Болат!

—          Сәлем, Айдос! Қалың қалай?

—          Қалым жақсы. Ал сенің қалың қалай? Жұмысың қалай?

—          Рахмет. Мен қазір Ақтөбеде зауытта инженер болып жұмыс істеймін.

—          Асқар аға қайда?

—          Алматыда. Ол үйленген. Бір баласы бар. Ал мен әлі бойдақпын.

—          Мен де.

 

 

—          Бұл кадр бөлімі ме?

—          Иә, қадр бөлімі. Кіріңіз.

—          Менің аты-жөнім – Нұрлан Қайдарұлы. Мен жұмыс іздеп келдім.

—          Түйіндемеңіз бар ма? Мамандығыңыз қандай?

—          Түйіндемем жоқ, мен бағдарламашымын.

—          Неше жастасыз?

—          Мен отыз екі жастамын.

—          Отбасы жағдайыңыз қандай?

—          Үйленбегенмін.

—          Біліміңіз қандай?

—          Жоғары.

—          Еңбек өтіліңіз бар ма?

—          Иә, сегіз жыл. Фирмада бағдарламашы болып жұмыс істеймін.

—          Қай фирмада?

—          «Қанағат» фирмасында. Менің мемлекеттік мекемеде жұмыс істегім келеді.

 

2-тапсырма. Бірінші диалог бойынша дұрыс жауапты белгілеңіз. Отметьте правильные ответы по первому диалогу.

 

Дұрыс                 Дұрыс емес

1.     Болат пен Айдос – жолдас.V

2.     Болат – инженер.

3.     Болат әкімдікте жұмыс істейді.

4.     Айдос бойдақ.

5.     Болат үйленген.

6.     Асқар аға Ақтөбеде тұрады.

7.     Айдостың бір баласы бар.

 

 

3-тапсырма.Екінші диалог бойынша сұрақтарға жауап беріңіз. Ответьте на вопросы по второму диалогу.

 

Нұрлан Қайдарұлы

 

1.      Нұрлан Қайдарұлының мамандығы қандай?    _______________________________

2.      Ол неше жаста?                                                     _______________________________

3.      Нұрлан Қайдарұлы үйленген бе?                       _______________________________

4.      Еңбек өтілі бар ма?                                              _______________________________

5.      Ол кім болып жұмыс істейді?                             _______________________________

6.      Нұрлан Қайдарұлы қайда жұмыс істейді?         _______________________________

 

 

 

 

1-тапсырма. Оқыңыз. Прочитайте.

—          Ақтөбеге билет бар ма?

—          Қай күнге керек?

 

 

2-тапсырма. Сұхбаттағы сөйлемдерді реттеңіз. Расставьте предложения из диалога по порядку.

___  — Жиырма бірінші тамызға билет барма?

   1   — Сәлеметсіз бе! Ақтөбеге екі билет беріңізші.

___  — Жиырмасыншы тамызға екі билет керек.

___  — Иә, бар.

___  — Жақсы! Жиырма бірінші тамызға беріңіз.

___  — Сәлеметсіз бе! Қай күнге керек?

___  — Кешіріңіз, жиырмасыншы тамызға билет жоқ.

 

ІІІ.1-тапсырма. Ережемен танысыңыз. Ознакомьтесь с правилом.

Жатыс септік

Местный падеж

Мағыналары: 1.      Қимылдың мекені. Асқар Астанада тұрады. 2.      Қимылдың жасалу мезгілі. Мен дүйсенбіде тенниспен шұғылданамын 3.      Адам жасы. Болат жиырма жаста.

Значения: 1.      Местонахождение лица или предмета.Аскар живет в Астане. 2.      Время действия. Я займусь теннисом в понедельник. 3.      Возраст человека. Болату двадцать лет

 

Жалғаулары: Окончания

-да/-де, -та/-те, нда/-нде

 

Қосымшалар үндестік заңына сәйкес жалғанады.

Суффиксы присоединяются к корню слов согласно закону сингармонизма.

 

Жалғаулардың қосылуы:

Присоединение окончаний:

Соңғы дыбыс конечный  звук Буын слоги	Дауысты, үнді, ұяң з, ж Гласные, сонорные, звонкие з, ж	Қатаң, ұяң б, в, г, д Глухие, звонкие б, в, г, д	ІІІ жақ тәуелдік жалғауы ІІІ лицо притяжательной формы
Жуан Твердый	-да қағақ-да	-та ат-та	-нда баласы-нда
Жіңішке мягкий	-де ел-де	-те студент-те	-нде әкесі-нде

 

ІҮ. 2-тапсырма.Қажетті жалғауды жалғаңыз. Присоедините нужные окончания.

1.      емханада

2.      «кеңес» институты__ .

3.      мектеп___.

4.      «Заңгер» компаниясы___.

5.      асхана ___.

6.      «Қуат» фирмасы___.

7.      ұйым___.

8.      аурухана___.

9.      «Береке» дүкені___.

10.  мемлекеттік мекеме___.

 

 

3-тапсырма. Берілген сөздерге –да/-де/-та/-те және –нда/нде жалғауын жалғаңыз. Присоедениет окончания  –да/-де/-та/-те  и –нда/нде к приведенным словам.

1.      «Асыл» компаниясы__

2.      Ақжар ауылы__

3.      Алматы қаласы__

4.      Емхана__

5.      Дүкен__

6.      Мектеп__

7.      Фирма__

8.      Жұмыс__

9.      Асхана__

10.  «Отырар»  университеті__.

4-тапсырма. Қажетті жалғауларды жалғаңыз. Присоедените нужные окончания.

                                          -да, -де, -та, -те, -нда, -нде

 

1.     Ол фирмада аудармашы болып жұмыс істейді.

2.     Менің ағам автопарк__  жүргізуші болып жұмыс істейді.

3.     Сіз «Ханшайым» мерамханасы___  аспазсыз ба?

4.     Сен университет__  заңгер болып жұмыс істейсің бе?

5.     Мен «Хабар» газеті___  тілші болып жұмыс істеймін.

6.     Сіз емхана__  дәрігер емессіз бе?

7.     Мен Павлодар әкімдігі___  аудармашы болып жұмыс істеймін.

 

5-тапсырма. Қажетті жалғауды жалғап, сөйлемдер құраңыз.Составьте предложения, присоединяя нужные окончания.

Мен мектепте жұмыс істеймін.

Мен Сен Сіз Ол

дүкен__ мектеп__ емхана__ университет__ әкімдік__ автопарк__ мейрамхана__

-да -де -та -те

жұмыс істей___.

 

 

6-тапсырма. Үлгіге сәйкес алмастырыңыз. Замените по образцу.

сатушы      аудармашы         дәрігер       аспаз заңгер

 

1.     Мен дүкенде жұмыс істеймін. Мен сатушымын.

2.     Марат мемлекеттік мекемеде аудармашы болып жұмыс істейді._________________

3.     Сіз ауруханада жұмыс істейсіз. ______________________________

4.     Сен асханада жұмыс істейсің бе? ______________________________

5.     Санжар мұнай компаниясында жұмыс істейді. _____________________

 

Ү. 1-тапсырма. Тыңдаңыз. Қайда? Сұрағына жауап беретін сөздерді табыңыз. Прослушайте. Найдите слова, отвечающие на вопрос куда?

№26 тыңдалым

1. Мен университетте оықтушымын.

2. Ал менің анам ауруханада дәрігер.

3. Әкем автопаркте жүргізуші болып жұмыс істейді.

4. Қарындасым емханада есепші.

5. Ағам мекемеде аудармашы.

6. Азамат мұнай компаниясында жұмыс істейді.

 

2-тапсырма.Дұрыс ақпаратты белгілеңіз. Отметьте достоверную информацию.№27 тыңдалым

Дұрыс                 Дұрыс емес

1.     Мен әкімдікте жұмыс істеймін.               V

2.     Мен сатушымын.

3.     Бойдақпын.

4.     Мараттың еңбек өтілі – он жыл.

5.     Әйелім отыз жаста.

6.     Ол дәрігер болып жұмыс істейді.

7.     Менің еңбек өтілім – бес жыл.

 

 

ҮІ. 1-тапсырма. Топтық жұмыс. Өзіңіз туралы жазыңыз. Содан кейін осындай 3 кестені дәптерге сызып, 3 тіл үйренушіге сұрақ қойып, жауаптарын жазыңыз.Работа в группе. Напишите о себе. После этого начертите в тетради такие 3 таблицы и заполните их, задавая вопросы 3 обучающимся языку.

Аты-жөні: Туған жылы, айы, күні: Отбасы жағдайы: Білімі: Мамандығы: Жұмыс орны: Еңбек өтілі: Мекенжайы:

______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________

 

 

ҮІІ. Тапсырма. Мәтін ақпараттарын пайдаланып, түйіндеме құраңыз.Используя информацию из текста,составьте резюме.

            Мен Айқын Нұрланұлы Қазыбекпін. Алматы қаласында тұрамын. Отыз бес жастамын. Отбасым бар, үйленгенмін. Екі ұлым бар. Орта арнаулы білімім бар. Мамандығым – аспаз. «Алтын таға» мейрамханасында жұмыс істеймін. Еңбек өтілім – он екі жыл.

 

Түйіндеме

Аты-жөні: Туған жылы, айы, күні: Мекенжайы: Білімі: Отбасы жағдайы: Мамандығы: Жұмыс орны: Еңбек өтілі: Қосымша мәлімет:

________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________

 

 

 

13 сабақ

Мекеме атауы:________________________________________________

Топ деңгейі: бастауыш

Сабақтың тақырыбы:«Жұмыс» тарауы бойынша бекіту сабағы.

Грамматика: жіктеу есімдіктері, жіктік жалғау, етістіктер, сұраулы және хабарлы сөйлемдер.

Мақсаты:«Жұмыс» тарауы аясында өткен лексикалық минимумды бекіту. Тыңдаушының алдыңғы сабақтардағы оқу материалын меңгеруіне сәйкес коммуникативтік сөйлеу құзыреттілігінің деңгейін анықтау.

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі (лекс. минимумдарын анықтау)

                                  ІІ. Жазылым тапсырмаларын орындау.

                                  ІІІ. Оқылым тапсырмалары.

                                  ІҮ. Сөйлесім тапсырмалары.

                                     

І.1-тапсырма. Дыбыстарды қайталаңыз. Қандай сөздерді білесіз? Мысал келтіріңіз. Повторите звуки. Какие знаете слова? Приведите примеры.

 

Ә   Ы   І   О   Ө   Ұ   Ү   Ң   Һ      Мысалы: Ы – ыдыс, ырыс, ынтымақ т.б.

 

2-тапсырма.«Жұмыс» тақырыбы бойынша таныс сөздерді жазыңыздар. Запишите по памяти знакомые вам слова по теме «Жұмыс»

 

        

 

_____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

ІІ. 1-тапсырма.Берілген сөйлемдерді сұраулы сөйлемдерге айналдырыңыздар. Данные предложения преобразуйте в вопросительные предложения и запишите их.

 

 

_____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

         _____________________________________________________

        

 

1.     Сен Астанада тұрасың.

2.     Оның үйі Абай көшесінде орналасқан.

3.     Ол жоғары оқу орнын бітірген.

4.     Қанаттың жасы жиырма бесте.

5.     Ол — мемлекеттік мекемеде заңгер.

6.     Оның ағасы бар.

7.     Асқар үйленбеген.

 

2-тапсырма. Берілген жіктеу есімдіктерін септеңіздер.

 

А.с.   Кім?           Не?             мен      сен      сіз      ол     біз          сендер

І.с.     Кімнің?      Ненің?        ____________________________________

Б.с.    Кімге?        Неге?                   ____________________________________

Т.с.   Кімді?        Нені?                   ____________________________________

Ж.с.  Кімде?       Неде?         ____________________________________

Ш.с.  Кімнен?     Неден?       ____________________________________

К.с.   Кіммен?     Немен?       ____________________________________

 

3-тапсырма. Сөздерді рет-ретімен қойып сөйлем құраңыз.Составьте предложения соблюдая порядок слов в предложении.

 

            Мекеме, біздің, орналасқан, қала орталығында. Кітапхана, мекемеде, асхана. Бар, жиын залы, жаттығу залы. Жағдай, істеуге, жұмыс, бар. Мен, маманмын, бас. Ұнайды, өзіме, қызметім.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

 

           

Еңбек ет, тер төк, жалықпа, боларсың сыйлы халыққа.

         Аспандай биік арманға, ерінбей еңбек еткен жетер.

 

 

ІІІ. 1-тапсырма.Мәтінді оқып, мәтін бойынша тапсырмаларды орындаңыз. Прочитайте и выполните задания данные к тексту.

Жұмыс орным

         Менің жұмыс орным Астана қаласының Жеңіс даңғылында орналасқан. Мен банк қызметкерімін. Біздің ғимарат көп қабатты, менің бөлімім екінші қабатта орналасқан. Мен несиелендіру бөлімінде жұмыс істеймін. Күн сайын жеке және заңды тұлғаларға қызмет көрсетемін. Оларға несие алуға керекті құжаттар тізімін ұсынып, өтініштерін қабылдаймын. Банк пен жеке немесе заңды тұлғалар арасындағы келісімшарттарға қол қойдырамын. Жұмысым өзіме ұнайды.

1.     Мәтіндегі басты тірек сөзді табыңыз. Найдите опорные слова текста

А) мен, жұмыс, банк             С) банк, қызмет, тізім

         В) мен, несие, құжат                       D) жұмыс орны, несие

 

2.     Мәтінге сәйкес ақпаратты таңдаңыз.

А) менің жұмыс орным қала орталығында орналасқан

В) банк жеке тұлғалардың өтінішін қабылдай алмайды

С) бөлмем көп қабатты ғимараттың екінші қабатында орналасқан

D) қалада жаңадан ашылған банктер жылдан-жылға көбейіп келеді

 

 

ІҮ. 1-тапсырма.Керекті сөздерді қолданып, жұмысыңыз  туралы әңгімелеңіздер.Расскажите о своей работе, используя нужные слова.

 

Жұмыс, ғимарат, ұжым, орналасқан, еңбек өтілі, бару, келу, жаяу, алыс

 

2-тапсырма. Үлгі бойынша сұхбат құрып сөйлесіңіздер. Поговорите составив диалог по образцу.

—         Сәлем, Самал!

—         Сәлем, Айман! Қалың жақсы ма?

—         Жақсы.

—         Сен қайда бара жатырсың?

—         Мен әкемнің үйіне бара жатырмын.

—         Әкең қайда тұрады?

—         Ол 4-шағынауданда тұрады. Өзің қайда бара жатырсың?

—         Мен жұмысқа бара жатырмын.

—         Жақсы. Мен саған табыс тілеймін.

—         Мен де. Сау бол!

 

3-тапсырма.Берілген сұрақтарды қолданып диалог құрыңыз. Составьте диалог,  используя данные вопросы.

—         Мекемеңіз қалай аталады?

—         _____________________________________________________________

—         Мекеме қайда орналасқан?

—         _____________________________________________________________

—         Мекемеде кім болып жұмыс істейсіз?

—         _____________________________________________________________

—         Мекемеңіз неше қабатты?

—         _____________________________________________________________

—         Басшыңыз кім?

—         _____________________________________________________________

—         Бөлім бастығы кім?

—          _____________________________________________________________

 

4-тапсырма. Үлгі бойынша өзіңіздің қызметіңіз туралы әңгімелеп беріңіз. Расскажите о своей работе по образцу.

 

            Мынау – біздің орталық қазпошта ғимараты. Мекемеміз қаланың орталығында орналасқан. Ол бес қабатты ғимарат. Жұмыс сағат тоғызда басталады, кешкі сағат алтыда аяқталады. Түскі үзіліс бірден екіге дейін болады. Мынау біздің бөлмеміз. Бөлменің нөмірі 203. Бұл бөлмеде үш адам жұмыс істейміз. Әр үстелде компьютер, телефон, қажетті кеңсе заттары бар.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

14 сабақ

Мекеме атауы:________________________________________________

Топ деңгейі: базалық

Сабақтың тақырыбы: «Уақыт» тарауы бойынша өздік жұмыс.

Грамматика: Септік жалғау, -сыз, -сіз болымсыз жұрнағы, өздік есімдігі.

Мақсаты: «Уақыт» тарауы аясында өткен лексикалық минимумды бекіту. Тыңдаушының алдыңғы сабақтардағы оқу материалын меңгеруіне сәйкес коммуникативтік сөйлеу құзыреттілігінің деңгейін анықтау.

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі (лекс. минимумдарын анықтау)

                                  ІІ. Жазылым тапсырмаларын орындау.

                                  ІІІ. Оқылым тапсырмалары.

                                  ІҮ. Сөйлесім тапсырмалары.

                                     

1-тапсырма: Сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз

 

Сегодня занятие по казахскому языку начинается в девять часов утра. Сколько месяцев в году?  В одном месяце четыре недели. Сколько минут в одном часе?  Водной неделе семь дней. Во сколько часов ты освободишься от работы?  Кино во сколько начинается?

 

2-тарсырма: Есте сақтаңыз, қазақ тілінде «Уақыт қанша?» немесе «Сағат қанша болды? деген сұраққтарға үш түрлі жауап береді. Запомните, что в казахском языке на вопрос «Уақыт қанша болды ?» или «Сағат қанша болды?» (который час?) отвечают тремя способами:

 

Уақыт (время)	Бірінші жолы первый вид ответа	Екінші жолы Второй вид ответа	Үшінші жолы  третий вид ответа
10.15.	Он он бес	Он-нан он бес минут кетті(ушло)
10.30.	Он отыз	Он-нан отыз минут кетті (ушло)	Он жарым
10.35.	Он отыз бес	Он-нан отыз бес кетті (ушло)	Он бір —ге жиырма бес минут қалды(осталось)

 

3-тапсырма:Қазақ тіліне үш түрмен аударыңыз.

Десять минут двенацатого (11.10.); пять минут третьего (2.05); Без пяти одиннацать (10.55);половина шестого (5.30); восемь часов (8.00.)

4-тапсырма. Берілген өздік есімдіктерін септеңіздер.

 

А.с.   Кім?           Не?             өзім    өз-өзім     өздері        өзі     

І.с.     Кімнің?      Ненің?        ____________________________________

Б.с.    Кімге?        Неге?                   ____________________________________

Т.с.   Кімді?        Нені?                   ____________________________________

Ж.с.  Кімде?       Неде?         ____________________________________

Ш.с.  Кімнен?     Неден?       ____________________________________

К.с.   Кіммен?     Немен?       ____________________________________

5-тапсырма.«Бос уақыт» тақырыбына шағын әңгіме жазыңыз.

6-тапсырма.Сөздерді бағандарға бөліп жазыңыз.

 

Күндіз,ғимарат, көше, алты жарым, биыл, күзде, еңбек демалысы, қиылыс, шағын аудан, жұмыс орны, сыйақы, жәрдем, жұмыстан кейін, уақыт тығыз, кинотеатр, автобекет, тамашалау, көшу, кеден, жалақы, жоба, келісім шарт, апта, тәулік, басшы, үй, әріптес, пәтер, жиналыс, күзде, лездеме, былтыр.

 

Уақыт

Жұмыс

Қала

 

 

7-тапсырма.Берілген етістіктермен сөз тіркестерін құраңыз. 

 

Беру, сөйлеу, тамашалау, әңгімелеу, сыйлау, көріну, жүру,салу, бастау, тоқу, еріту, орнату, кию, жүру, жалғау, арту, таңдау, өту, тұру,жағу.

 

 

8-тапсырма.Тиісті жұрнағын қойыңыз. Сөздерді қолданып сөйлем құрастырыңыз.

 

1.     Олар + сыз

2.     Кітап

3.     Оқулық

4.     Қалам

5.     Арман

6.     Ақыл

7.     Отан

8.     Қала

9.     Түлік

10.                       Қарт

 

 

9-тапсырма. «Уақыт» тарауы аясында өткен жаңа  сөздерді тізіп аудармасымен  жазыңыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

болып жұмыс істеймін – работаю

емес – не, нет

жұмыс істеу – работать

тану – узнать

танымау – не узнавать

желтоқсан – декабрь

ақпан – февраль

қазан – октябрь

қаңтар – январь

қараша – ноябрь

қыркүйек – сентябрь

мамыр – май

наурыз – март

маусым – июнь

сәуір – апрель

тамыз – август

шілді – июль

мамандық – профессия

жүргізуші – водитель

заңгер – юрист

есепші – бухгалтер

ғалым – ученый

дәрігер – врач, доктор

аспаз – повар

аудармашы – переводчик

оқытушы – преподаватель

мұнайшы – нефтяник

сатушы – продавец

тілші – журналист

ақын – поэт

іскер адам – бизнесмен

мен де – я тоже

дайын – готов

кесте– таблица

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

автопарк — автопарк

асхана — столовая

аурухана – больница

әкімдік  – акимат

дүкен – магазин

емхана  – поликлиника

мекеме – учреждение

мектеп – школа

мемлекеттік мекеме – гос.учреждение

мейрамхана – ресторан

ұйым – организация

отбасы жағдайы – семейное положение

автопарк — автопарк

асхана — столовая

аурухана – больница

әкімдік  – акимат

дүкен – магазин

емхана  – поликлиника

мекеме – учреждение

мектеп – школа

мемлекеттік мекеме – гос.учреждение

мейрамхана – ресторан

ұйым – организация

отбасы жағдайы – семейное положение

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-сабақ.

Сабақтың тақырыбы: Сәбиге ат қою.

Деңгейі:базалық

 Сабақтың  грамматикалық тақырыбы: Туралы шылауы,  да, де, та, те жалғаулықтары, көптік жалғауы

Сабақтың мақсаты: «Есімдер сыры» кеңес беру кезінде қолданылатын сөйлеу әдебінің формаларымен таныстыру. Тыңдаушыларды «Туралы» шылауымен  және да, де, та, те жалғаулықтарымен таныстыру тапсырмалар орындату.

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі (лекс. минимумдарын анықтау)

                                  ІІ. Оқылым тапсырмалары.

                                    ІІІ.Жаңа тақырып.

                                    ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту.

                                    Ү.Тыңдалым тапсырмалары.

                                    ҮІ. Жазылым тапсырмалары

                                  ҮІІ. Сөйлесім тапсырмалары.

 

1-тапсырма. Жаңа сөздермен танысыңыз.

Азан шақырып ат қою – Обряд нарекания именем новорожденного по канонам ислама

Ат қою – дать имя

«аты затына сай» (фразеологизм) – «имя человека как проявление его сущности

Деген ырыммен – с приметой

Дүниеге келу – родиться, прийти в этот мир

Құрмет  — честь

Үмітпен атау – назвать с надеждой

Ақылгөй ана – мудрая мать

Амандық – благополучие

Тілек – пожелание

Сәби – малыш

Бауы берік болсын – традиционное пожелание счастливой жизни в честь

Беделді – авторитетный

Көбейе бастау – начать увеличиваться

Өнерлі – талантливый

Сай – соответствует

Табыс –удача

Туралы – о, об, про

 

 

 

 

Оқылым тапсырмалары.

 

1-тапсырма. Оқыңыз.

Сәбиге ат қою

 

Қазақтарда қалай ат қойылады?

         Ауылдың ең беделді азаматы сәбиді қолына алады, азан шақырып үш рет бала есімін құлағына қайталайды.

— Сенің атың  — Әлихан! Сенің атың  — Әлихан! Сенің атың  — Әлихан!

Баланың аты затына сай болсын деп атақты, беделді азаматтардың атын қояды. Менің әжемнің аты – Күнсұлу. Қазірде көп адам баласына: Дінмұхамед, Нұрсұлтан, Қаныш, Марғұлан, Абай, Сәкен, Абылай, Жәнібек, Алпамыс, Зере, Айғаным есімдерін ырымдап қойып жатады.

         Мысалы, 2011 жылдың қараша айында 228 ұл балаға Ерасыл есімі берілді. Ерасыл – атақты Қабанбай батырдың шын аты. Ал 326 қыз Айару есімімен аталды. Кейінгі кезде елімізде Нұрсұлтандар да көбейе бастады.

ХХ ғасырда қазақтың анасы Қамаш апай 20 бала туған. Ол сегізінші қызына Тоқтар есімін қойған. Сонда ол кісінің қыз баланың туылғаны тоқтап, ұл бала туылады туады деген үміті болған.

 

 

2-тапсырма. Мағыналас сөздерді табыңыз.

 

1.     Президент – Елбасы

2.     Есім беру — ……………..

3.     Неше — ……………………

4.     Суық — ……………………

5.     Есім  —  …………………..

6.     Дүниеге келу — ………..

7.     Ата-ана — …………………

8.     Сәби — ……………………..

 

3- тапсырма. Бағанадағы  сөздерден сөз тіркесін құраңыз.

 

Азан,аты затына, атымды, тақырып, беделді, кім, ниетпен ат, Салтанат, ақынның

туралы?, деп атадық, құрметіне, азамат, қойды, шақырып, бойынша, сай, қойылды

 

1.     Азан шақырып…………………………………………………………………….

2.     …………………………………………………………………………………………..

3.     …………………………………………………………………………………………..

4.     …………………………………………………………………………………………..

5.      …………………………………………………………………………………………..

6.     ……………………………………………………………………………………………

7.     ……………………………………………………………………………………………

8.     …………………………………………………………………………………………….

9.     …………………………………………………………………………………………….

 

4- тапсырма.Мағынасына қарай сөздерді 2 бағанаға бөліп жазыңыз.

 

Есімімді қойды, аты қойылды, спетакльді қойғызды, атасы қойды, мен қойғыздым, атын қойғызды.

 

Атау септік (атауыштық мән)	Табыс септік (объективтік мән)
1.     ……………………………………….. 2.     ………………………………………… 3.     ………………………………………..	1.     ……………………………………… 2.     ……………………………………… 3.     ………………………………………
	4.

 

 

 

5 – тапсырма.Тиісті сөздерге табыс немесе барыс  септік жалғауын жалғаңыз.

 

1.     Сенің атыңды атақты тілшіге қойғызды ма?

2.     Менің есімім… атақты ақын… қойғызды.

3.     Сіздің  ат… кім деп қойды?

4.     Оның ат… кім деп қойды?

5.     Сабыржан… компьютер …  мұнда қойғыздық.

6.     Сабыржан… компьютер … мұнда қойды.

7.     Ұлыма ат… ата-әжесі қояды.

 

6- тапсырма. Берілген сөздермен сөйлемді толықтырыңыз.

Бақытгүл,ырыммен, қойдым, қойғызды, құрметіне, Данияр, қойылды,берілді.

 

1.     Асқар ағай кенже қызының атын бақытты болсын деген үмітпен Бақытгүл деп қойды.

2.     Аудан орталығына қандай ат ………….?

3.     Алдыңгүні Қайырбековтердің отбасында азан шақырып сәбиге ат……………..

4.     Жиенімнің атын мен ……………………. .

5.     Қара шаңырақ иесін ……………………… деп атады.

6.     Нұржан кенжесінің атын Баймұрат ақсақалға  …………………… .

7.     Ол ұлына  Д. А. Қонаевтың …………………. Дінмұхамед есімін қойды.

8.     Нағашы көкем ұл туылсын деген  ……………. қызының атын Ұлжан қойды.

 

7-тапсырма.Бірінші бағанадағы сөздерді қолданып сұрақтарға жауап беріңіз.

 

	Кім деп атады?	Қалай қойылды?	Кімге     қойғызды?
Мейіржан, сәби, мейірімді болсын, деген ниетпен, беделді кісі	Мейіржан деп атады.	Сәбиге аты мейірімді болсын деген ниетпен қойылды.	Сәбидің есімін беделді кісіге қойғызды.
Тайыр, нағашылары келу, нағашы атасы
Мәдина, әжесінің туған күнін тойлау, бөлесі
Зере, әкем мен анам келу, атақты ақын
Жұмабек, туыстары келу, жиенім

 

8 – тапсырма.Әр сөйлемдегі екі сөзге көптік жалғауын жалғаңыз.

 

Көптік жалғау. Окончание множественного числа

 

 

1.     Мен дүңгіршектен жергілікті  газет-журнал сатып алдым.

2.     Ата-ана сәбидің есімін ырымдап қояды.

3.     Бұрынғы есімім мағынасы өзгеше болған.

4.     Сәби есімі  — Назгүл.

5.     Абай даңғылында театр, мұражай орналасқан.

6.     Сағат алтыдан он минут кеткенде сен гүлзардың алдында тұр.

7.     Қазіргі кезде сәбиге қандай есім қойылып жүр?

8.     Менің бөлем үлкен бөлмеде демалып жатыр.

 

9-тапсырма.Ережемен танысыңыз.

 

Көптік жалғау жалқы есімге жалғанса, топтау мағынасын білдіреді.

 

Мараттарүйдің қасында отыр.

Раушандар киноға кетті.

 

10-тапсырма. Есімдерге көптік жалғауды жалғаңыз.

 

1.Диас сабақ оқып отыр.

2.Әйгерім жұмыста жүр.

3.Настя қазақша сөйлей ме?

4. Расул дәрігер болып жұмыс істей ме?

5. Ерасыл отбасымен Түркияда демалып жатыр.

6. Димаш марка жинаумен әуестенеді.

7. Темірлан футбол ойнауды ұнатады.

8. Әмина базарға кетті.

 

11-тапсырма. Әннен үзінді оқыңыз.Орындаңыз.Тыңдалым №20

 

Сәби болғым келеді.

 

Құста болғым келмейді, қанатым бар.

Қанатым бар күмістен жаратылған.

 

Сәби болғым келеді –ай сәби болғым,

Бұл өмірден хабарсыз жаңа туған.

Сәби болғым келеді –ай сәби болғым,

Бұл өмірден хабарсыз жаңа туған. Сөзін жазған  М. Мақатаев.

 

 

 

 

 

2-сабақ.

 

Сабақтың тақырыбы: Сәбиге ат қою.

Деңгейі:базалық

 Сабақтың  грамматикалық тақырыбы: Туралы шылауы,  да, де, та, те жалғаулықтары, көптік жалғауы

Сабақтың мақсаты: «Есімдер сыры» кеңес беру кезінде қолданылатын сөйлеу әдебінің формаларымен таныстыру. Тыңдаушыларды «Туралы» шылауымен  және да, де, та, те жалғаулықтарымен таныстыру тапсырмалар орындату.

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі (лекс. минимумдарын анықтау)

                                         ІІ. Оқылым тапсырмалары.

                                    ІІІ.Жаңа тақырып.

                                    ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту.

                                    Ү.Тыңдалым тапсырмалары.

                                    ҮІ. Жазылым тапсырмалары

                                         ҮІІ. Сөйлесім тапсырмалары.

 

1-тапсырма. Жаңа сөздермен танысыңыз.

Беделді  — авторитетный

Дана-мудрый

Сай-соответствует

Табысты-удачный

Құрастырушы-составитель

Үйлесу –сочетаться, гармония

Дәстүр- традиция,обычай

Жүз жасасын –пусть проживет сто лет

Күмістен жаратылған-сделанный из серебра

Қолданылу- использоваться

Сандық- цифровой

Тырысу- стремиться

Ойымша –по-моему мнению,на мой взгляд

 

 

Оқылым тапсырмалары.

 

1-тапсырма. Оқыңыз.

 

Сәбиге ат қою

 

Қазақтарда қалай ат қойылады?

            Ауылдың ең беделді азаматы сәбиді қолына алады, азан шақырып үш рет бала есімін құлағына қайталайды.

— Сенің атың  — Әлихан! Сенің атың  — Әлихан! Сенің атың  — Әлихан!

Баланың аты затына сай болсын деп атақты, беделді азаматтардың атын қояды. Менің әжемнің аты – Күнсұлу. Қазірде көп адам баласына: Дінмұхамед, Нұрсұлтан, Қаныш, Марғұлан, Абай, Сәкен, Абылай, Жәнібек, Алпамыс, Зере, Айғаным есімдерін ырымдап қойып жатады.

            Мысалы, 2011 жылдың қараша айында 228 ұл балаға Ерасыл есімі берілді. Ерасыл – атақты Қабанбай батырдың шын аты. Ал 326 қыз Айару есімімен аталды. Кейінгі кезде елімізде Нұрсұлтандар да көбейе бастады.

ХХ ғасырда қазақтың анасы Қамаш апай 20 бала туған. Ол сегізінші қызына Тоқтар есімін қойған. Сонда ол кісінің қыз баланың туылғаны тоқтап, ұл бала туылады туады деген үміті болған.

 

2-тапсырма.Сөз тіркестерінің жанына мағынасына қарай мәтіндегі есімдерді қойыңыз.

 

Ақын болсын деп — …………………………………………………………………..

Ақылгөй ана болсын деп — ………………………………………………………..

Елбасы болсын деп — …………………………………………………………………

Батыр болсын деп — …………………………………………………………………..

Ғалым болсын деп — ………………………………………………………………….

 

3-тапсырма. Мәтінге сәйкес тест тапсырмаларын орындаңыз.

 

1.Дәстүр бойынша сәбиге  …………………………. ат қояды.

А. Тек қана ата-анасы ………………………………………………….

Ә. Ең жас адам …………………………………………………………….

Б. Беделді кісі ………………………………………………………………

 

2. Азан шақырудың мақсаты-

А. Таңғы уақыт

Ә. Ең жас адам

Б. Азан деген жігітті шақыру

 

3.Сәбиге Бауыржан есімі …………… болсын деген ниетпен қойылды.

А. Ғалым

Ә. Әнші

Б. Батыр

 

4.Қамаш апайдың сегізінші қызын Тоқтар деп атауы …………….. байланысты

А. Қыз балаға сондай есім берумен

Ә. Ұл туылсын деген үмітпен

Б. Ақылды болсын деген ниетпен

 

Грамматика

 

1-тапсырма. Ережемен танысыңыз.

 

Ыңғайластық  мәндегі  да/де, та/те жалғаулықтары. (союзы)

 

Оның да ұлты орыс.

Қонаевқа ескерткіш Шымкентте де, Алматыда да бар.

 

2-тапсырма.Да/де/та/те жалғаулығын тиісті орындарға қойыңыз.

 

1.      Менің есімім – Әйгерім, сенің есімің Әйгерім екен.

2.      Менің кенжемнің есімі – Берік.

3.      Wi – Fi  желісі әуежайда, теміржол  бектінде жұмыс істеп тұр.

4.      Қазақ халқында, орыс халқында сәбиге есімді беделді азамат қояды.

5.      Ат қою туралы ақпаратпен таныстым.

6.      Менің кенже қызым ағылшынша , французша жақсы сөйлейді.

7.      Сәбиге ат қою үшін көп ойлану.

8.      Саған оннан бес минут кеткенде, жиырма минут кеткенде ол бөлмеден шықпады.

9.      Менің есімімді Дінмұхамед Қонаевтың құрметіне қойған.

 

3-тапсырма. Ережемен танысыңыз.        

Туралы шылауы (Служебное слово)

Бұл жалғаулықтар бөлек жазылады. Туралы шылауы атау септігімен бірге қолданылады.

 

Бұл фильм кім туралы?

Олар ауа райы туралы сөйлесіп тұр.

 

 

 

 

4-тапсырма. Кестемен танысып, сөйлемдерді қажетті сөзбен толықтырыңыз.

 

 

Есім	адамға	қойылады
Ат	адамға	беріледі
	жануарға, өсімдікке, елді-мекенге, жер-су атауларына
Атау	Газет-журналдарға, көшелерге, мәтінге	беріледі

 

 

1.      Сәбиге Ақмарал ………….. қойылды.

2.      Ауылдың ………………….. – Ақсай.

3.      Адандық газеттің …….. қандай?

4.      Шығыс аймақтағы елді мекендердің …………. сайтта берілген.

1-тапсырма. Оқыңыз.

1.      Серік !

сәбиіңнің бауы берік болсын!

Дені сау болсын!

 

2.      Ақмарал!

Мен сені туған күніңмен құттықтаймын!

Саған зор денсаулық, өмірде бақыт, оқуда табыс тілеймін.

 

Абылай

3.      Құрбым Сания!

Сені Жаңа жылмен құттықтаймын.

Отбасыңа амандық пен денсаулық,

Жұмысыңда табысты болуыңды тілеймін.

Бақытты бол!

 

                                                                         Данагүл

 

2-тапсырма.Берілген құттықтау – тілектің нешінші мәтінде жазылғанын көрсетіңіз.

 

	1	2	3
Жаңа жылмен құттықтау
Туған күнмен құттықтау
Сәбидің дүниге келуімен құттықтау
Амандық тілеу
Бауы берік болуын тілеу
Зор денсаулық тілеу
Дені сау болсын деген тілек
Бақытты бол деген тілек
Өмірде бақытты болсын деген тілек
Жұмыста табысты болсын деген тілек
Оқуда табыс тілеу

3-тапсырма.Тыңдаңыз. Дұрыс нұсқаны белгілеңіз.№21

Мәтінде не туралы айтылады?

1-мәтін                                             2-мәтін

А.Павлодар тарихы туралы         А.Отбасы туралы

Ә.Кешегі жаңалық туралы          Ә.Мектеп туралы

Б.Ауа райы туралы                       Б.Балабақша туралы

3-мәтін                                           4-мәтін

А.Нағашылар туралы               А.Уақыт туралы

Ә.Б.Момышұлы туралы          Ә.Жұмыс туралы

Б.Есімнің қойылуы туралы     Б.Күн тәртібі туралы

Сөйлесім

1-тапсырма. «Атына заты сай»дегенді қалай түсінесіз?

 

Жазылым

 

1.Кестедегі есіміңіз туралы жазыңыз. 3 тіл үйренушіге сұрақтар қойып, жауаптарын ІІІ – жақта жазыңыз.

 

 

Есімдер	Кім қойды?	Қалай қойылды?	Қандай ниетпен қойылды?
Менің есімім ………………….	Менің есімімді …………………	……………….. ………………..	……………….. ………………..

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мекеме атауы:________________________________________________

Топ деңгейі: жалғастырушы

 

 

Сабақтың тақырыбы: Менің Қазақстаным.

Грамматика: Ауыспалы осы шақ. Өткен шақ (қайталау)

Мақсаты: «Менің елім» таныстыру кезінде қолданылатын сөйлеу әдебінің формаларымен таныстыру. Тыңдаушыларды ауыспалы осы шақпен таныстыру тапсырмалар орындату. Өткен шақты қайталау.

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі (лекс. минимумдарын анықтау)

                                  ІІ. Жазылым тапсырмаларын орындау.

                                  ІІІ. Оқылым тапсырмалары.

                                  ІҮ. Сөйлесім тапсырмалары.

 

1-тапсырма. Жаңа сөздермен танысыңыз.

 

бұлақ –родник

қорық – заповедник

орман – лес

сапарға шығу – собраться в путь

саяхат жасау – путешествовать

аймақ – регион

ауа – воздух

аралау – ходить (среди)

бағыт – направление

белсенді – активный

былтыр – прошедший год

демалыс – отдых

дің – ствол

ем – лечение

емдеу – лечить

енді – теперь

жан-жақ – вокруг

жасау – делать

тыйым салу — запрещать

су құймасы – водохранилище

табиғат – природа

тарихи – исторический

шипажай – санаторий

жерасты –подземный

қайық – лодка

қатынау –ехать, сообщаться

қашау – тесать, долбить

құдық – колодец

науқас адам

өмір –жизнь

пайдалану – использовать

ресейлік – российский

тегін – бесплатно

шаруа – дело, хозяйство

шетел — иностранный